Euskal Filologia eta Hizkuntzalaritza Aplikatua Master Lana















Hitz bukaerako fonema sudurkari albeolarraren alofonoak hitz hasierako herskari ezpainkari ahostunarekin elkartzean (-n+b-), sintagma barruan eta sintagmen artean























Egilea: M. Victoria Martínez Bermúdez
Zuzendaria: Aritz Irurtzun
Data: 2011/09/01
Euskal Herriko Unibertsitatea













Aurkibidea

0. Laburpena

1. Sarrera
1.1. Lanaren helburuak
1.2. Hipotesia eta azpi-hipotesiak
1.3. Lanaren egitura

2. Oinarri teoriko eta metodologikoak
2.1. Fonetika esperimentala
2.2. Metodoa
2.2.1. Corpusa sortu
2.2.2. Lekukoak aukeratu
2.2.3. Grabaketa
2.2.4.
2.3. Prosodia
2.3.1. Silaba eta oina
2.3.2. Hitz fonologikoa
2.3.3. Talde klitikoa
2.3.4. Esaldi fonologikoa
2.3.5. Intonazio esaldia
2.3.6. Enuntziatu fonologikoa

3. Esperimentuaren protokoloa
3.1. Corpusa
3.2. Lekukoak
3.3. Esperimentuaren deskribapena
3.3.1. Esaldien aurkezpena
3.3.2. Grabazioa

4. Emaitzak
4.1. Emaitza orokorrak
4.1.1. Izen Sintagma
4.1.2. Aditz Sintagma; ordena ez markatua denean
4.1.3. Aditz Sintagma; ordena markatua denean
4.1.4. Subjektu eta Predikatuaren artean


5. Eztabaida



6. Ondorioak



7. Bibliografia



8. Esker onak



9. Eranskinak
9.1. Erreferentziadun galdetegia
9.2. Emaitzen taula orokorra
9.3. Diseinua VII
9.4. Diseinua III











































0.LABURPENA

Lan honek ikerketa fonetikoa du helburu. Ez da ikerketa teorikoa, lan esperimentala baizik. Hasierako iker eremua oso zabala izan arren, ikerketa nola luzatu, zaildu eta korapilatu egin zitekeen ikusita, aztertzeko gunea murriztu egin behar izan dugu.

Lanean, beraz, hitz hasierako /b/ fonemak eragiten dituen hitz bukaerako /n/ fonemaren alofonoak aztertuko dira, esaldiaren hainbat testuingurutan (sintagma barruan, sintagmen artean, subjektu eta predikatuaren artean…). Balizko emaitzak bi baino ez dira espero: testuinguru sintaktikoa zein den, n+b>m, hau da, sudurkariak herskariaren ahoskatzeko puntuan asimilatzea, edo n+b>n, sudurkariak bere artikulazio puntuari eustea. Beste ondorio pare bat ere izan liteke: n>m-ren osteko b-ren asimilazioa, eta –n aurreko bokalaren nasalizazioa, baina fenomeno horiek biak gure helburutik kanpo geratzen dira.

Honelako lan gehienetan bezala, ikerketa hau aurrera eramateko, lau pausu nagusi eman izan dira:
1.Enuntzaiatuen corpusa sortu: 159 esaldi
2.Lekukoak aukeratu, benetako ahozko produkzioak lortzeko: 5 lekuko, 17 urteko neskak, Batxilergoko 1.maila egindakoak
3.Lekukoen jardunak grabatu: Windsurfer programa erabilita
4.Datuak tratatu eta komentatu: Windsurfer programa erabilita

Marko teorikorako, nagusiki, lan bi erabili ditugu: Joaquim Llisterri Boix-en Introducción a la Fonética: El Método Experimental, ikerketaren nondik norakoak azaltzeko, eta Marina Nespor eta Irene Vogelen La Prosodia (Prosodic Phonology jatorrian, 1986), mintzamenean gertatzen diren shandy fenomeno ezberdinen eremu fonologikoak identifikatzeko.























1.SARRERA

1.1. Helburuak

Hitz egiten dugunean gramatikan ezberdintzen diren hainbat elementuz osatutako kate fonikoa sortzen dugu. Bertan, ahoskatutako elementuen arteko mugak ez dira beti argiak eta zehatzak: batzuk gainjarri egiten dira, beste batzuk asimilatu edota ia desagertu.

Fenomeno horiek hizkuntza gehienetan gertatzen omen dira, baina ezagunenen artean, Toscanako gorgia (hitzen barruko eta hitzen arteko herskari ahoskabeak, bokalen artean, aspiratu egiten dira), frantseseko liaison (zenbait berbatako hitz bukaerako kontsonante isila, , hurrengo berba bokalez hasten denean, ahoskatu egiten da eta silaba berria osatzen du azken honekin, hainbat testuinguru sintaktikotan), espainoleko sinalefa (hitz bukaerako bokala hitz hasierakoarekin asimilatzea edo diptongoa sortzea), galegoko hitz bukaerako –n ren belarizazioa…hainbat testuinguru fonikotan.

Lan honetako asmoa ez da maila horretako fenomenoak zehaztea, baizik eta askoz ere xumeagoa. Lehen aipatu bezala, hasierako ikerketa helburua murrizten joan gara. Hasieran, hitz bukaerako -n+ kontsonante herskariak (b/d/g/p/t/k/j) eta afrikatua (tx) segmentuen alofonoak aztertzeaz gain, hitz amaierako txistukari eta afrikatuen portaera eta –t horzkariak hasierako herskariekin elkartzean eman zitzakeen aldaketa fonetikoak (adibidez: t+b>p, t+b>k…) ere aztertzea pentsatu genuen. Honelako lan baterako hori guztiori egitea ezinezkoa dela ikusita, lanean –n kontsonantearen portaera baino ez aztertzea erabaki genuen, eta horretarako galdetegia sortu ere bai (ikus Diseinua VII). Baina, guztira, 1500 esaldi baino gehiago dira (gehiegi bost lekukori esaldi bakoitza hiru aldiz grabatzeko); beraz, bigarren asmoa ere albo batera utzi behar izan genuen. Hirugarrena eta azkena, bukaerako –n kontsonante sudurkariak hitz hasierako b- herskari ahostunaren aurrean duen portaera aztertzea da.

Esperimentuan, -n+b- sekuentzia agertzen den hainbat egitura sintaktiko (guztira 53) ahoskatzea eskatzen zaie lekukoei. Behin emaitzak aztertuta, ikusten diren fenomenoak orokortu badaitezke arau fonetikorik ondorioztatu ahal izango da. Horrez gain, ondorioak aztertu eta gero, egitura fonetikoa eta morfosintaktikoaren arteko harremana ikusi ahal izango dugu, hau da, zer-nolako interfaza dagoen hizkuntzaren hiru modulu horien artean antzeman.
Dena dela aurreikusten da ikerketak egitura morfosintaktikoa eta fonetikoa ezberdinak direla frogatuko duela.

1.2. Hipotesia

Lehen esan dugunez, ahozko jarduera kate fonikoa da, baina dena ez da continuum bat: hitz egiten dugunean etenak ere egiten ditugu, batzuk tekniko dei ditzakegunak, hau da, hiztunaren intuizio linguistikoak eragindakoak (intuizio horren eragileen artean morfologia, semantika eta sintaxia ere egonik), eta beste batzuk fisiologikoak, arnasa hartzekoak.

Horri begira, lekukoek proposatuko zaizkien egituretan eten teknikoa egiten badute, n+b>n izatea espero da; horrelako etenik egin ezean, n+b>m izango da. Gure hipotesi orokorra honako hau da: corpusean agertzen diren egitura sintaktiko guztietan –n+b>m ez da beti gertatuko. Jarraian aipatuko dira azpi-hipotesiak.

Lehenengo egitura multzoan, Izen sintagmaren barruan, n+b>m espero da egitura guztietan (ikus galdetegia), 1.8. Izena+Izena (izen zerrenda; ad.: Asun Beñat eta Jon etorri dira gaur) egituran izan ezik. Izan ere, hizkuntza idatziak koma eskatzen du zerrenda bateko elementuen artean, azkenaurrekoaren ostean izan ezik. Dena dela, ezagun da koma guztiek ez dutela benetako eten bat adierazten diskurtsoan.

Bigarren atalean, Aditz Sintagmaren barruan, ordena ez-markatua denean, [m] espero da kasurik gehienetan; ez, ordea, 2.4. OZ+Ozirk(non) egituran (Miren Bilbon ikusi nuen), ezta 2.7.O.Zirk(noiz)+Ozirk(non), (Abuztuan Bilbon geratu ginen) egituran ere. Esaldi horiek modu bitan uler daitezke: esaldi osoa mintzagai berritzat hartuta, eta kasu horretan ez litzateke eten teknikorik egingo, edo Non ikusi zenuen Miren? eta Non ibili zineten abuztuan? galderei emandako erantzun bezala; azken kasu honetan, informazio berria galdegaia baino ez zen izango; beraz eten teknikoa espero da, n+b>n. Guk, azken kasu honetan, n+b>n espero dugu.

Hirugarren atalean, Aditz Sintagmaren barruan, ordena markatua denean, 3.4.OZ+ZO egituran ez da n+b>m espero (Hainbat txanpon Begori eman dizkiote) eta 3.5.OZirk(non)+OZ egituran (Bilbon Beñat ikusi nuen) ere ez. Izan ere, esaldi mota horiek galdera baten erantzuna izan beharko lirateke (Nori eman diote dirua?; Non ikusi zenuen Beñat?) eta, galdegaia markatzeko, eten teknikoa espero da.

Laugarren atalean, Subjektua eta Predikatuaren artean, 4.1.1.Egitura kopulatiboak atalean (Jon bikaina da; Hurbila zen Beñat) eta 4.2. Aditz ez-akusatiboak, ordena neutroan (Jon bueltatu zen), n+b>m espero da. Baina 4.3.Aditz ez-akusatiboak, ordena deribatuan atalean (Jon bueltatu egin zen), ez da espero, kasu honetan ere, Zer egin zuen Jonek? galderari emandako erantzuntzat hartzen baita. Dena dela, atal horretan, 4.3.2.Aditza+Subjektua egituran (Asko poztu zen Beñat) n+b>m espero da. 4.4.Aditz ez-akusatiboak atalean (Jon bueltatu zen; Julen Baionan bizi zen) ere, n+b>m espero da. 4.5.Aditz trantsitiboak atalean, 4.5.1. Aditza+subjektua kasuan (katarroa harrapatu zuen Begok) espero da n+b>m, baina 4.5.2. OZ+subjektua (izena+izena; ordena deribatuan; ad.: Hainbat txanpon Begok hartu ditu) kasuan, ordea, ez, lehen aipatutako arrazoi beragatik

1.3. Lanaren egitura

Lanak hiru atal nagusi ditu. Lehenengoan, ikerketaren arlo teorikoak azalduko dira: Fonetika Esperimentala, ikerketarako Diseinua eta Prosodia.

Bigarren atalean, ikerlanaren pausuz pausuzko deskripzioa egingo da. Bertan ikerketaren protokoloa, corpusaren sorrera, ikerketaren diseinua, lekukoen aukeraketa, grabaketa eta datuen trataera azalduko dira.

Hirugarren atalean, lortutako datuen analisia egingo dugu, hipotesi nagusia eta zein azpi-hipotesi betetzen den ikusi, eta lanetik inferitutako ondorioak plazaratu.

2.OINARRI TEORIKO ETA METODOLOGIKOAK

2.1. Fonetika esperimentala

Lan honi forma emateko, Introducción a la Fonética: El Método Experimental, Joaquim Llisterri Boixen lana oso baliagarria izan zaigu, eta autoreak, lan arlo honi buruz, ematen duen azalpenaren laburpena egingo dugu jarraian.

Jean Pierre de Rousselot dugu Fonetika Esperimentalaren aitzindaria (“ Et je vis que la phonétique devait prendre pour base, non des textes morts, mais l´homme vivan et parlant”; P.J. Rousselot; 1922, in Llisterri).

Llisterren esanetan, fonetika esperimentalaren bidez, bizidun hiztun garen heinean erabiltzen dugun komunikazio sistemari buruzko galderei erantzunak aurkitu diezazkiekegu. Bai laborategiko lana eginez, bai bibliografian arakatuz, bai teknologia berriaren laguntzaz, baina, ikerketarako hipotesiaren garrantzia ahaztu barik eta eskura dauden materialen abantailak eta mugak ondo ezagututa.

Fonetikak hizkuntza naturalen soinuak aztertzen ditu bi ikuspuntutatik: hiztunaren produkzioa eta entzulearen pertzepzioa. Helburu nagusia munduko hizkuntzen soinuak sailkatzea izanik, fonetika orokorra (soinuaren produkzio eta pertzepziorako mekanismoen ezaugarriak zehaztea) eta hizkuntza ezberdinen fonetika edo fonetika deskriptiboa (aipatutako mekanismoak hizkuntza jakinetan zelan erabiltzen diren deskribatzea) ezberdindu behar dira.

Bestalde, artikulazio fonetika -edo fisiologikoa- (soinuen produkzioa aztertzen du), fonetika akustikoa (mintzairaren soinuen propietate fisikoak, soinu uhinak bezala trataturik, aztertzen ditu) eta pertzepzio fonetika (batetik belarrira heltzen zaizkigun soinu uhinak aztertzen ditu, eta bestetik, jasotzen ditugun nerbio-inpultso horiek nola interpretatzen ditugun, ezagutzen dugun hizkuntzari begira). Hiru adarrok ez dira independenteak, baizik eta elkarri uztartuta daude.

“We speak to be heard and need to be heard in order to be understood”

Jakobson eta Halle (1956, 47, in Llisterri)

Autore guztiak bat etorri ez arren, Llisterren ustez, fonetika hizkuntzaren zientzien arloko adarra da. Fonetikaren ikuspuntutik mintzairaren osagai minimoak continuum bat osatzen duten soinuak dira, kate moduko bat sortzen dute, zeinetan osagai batetik bestera gradualki iragaten baita, gehienetan inolako mugarik gabe. Gizakiok, gero, soinu continuum hori berriro segmentatu eta bertako unitate linguistikoak ezberdintzeko kapaz gara, fisikoki errealitate ezberdina denaren barruan, aldatzen ez diren elementuak, fonemak, identifikatuz. Fonologiaren unitateak dira azken hauek, mezuak kodetzeko erabiltzen ditugun unitate abstraktuak. Eta tasun kategoria bereizleen bidezko zubia dago Fonologia eta Fonetikaren artean: soinuen artikulazio berezitasunari edo akustikoari begira, hizkuntza jakin bateko fonemen inbentarioa egitea ahalbidetzen dute. Jakobson eta Hallek (1956, ib.) 12 tasun kategoria bereizle bitarren (fonemak tasun jakin bat badauka +, ala ez dauka -) inbentarioa proposatu zuten, geroago beste autore batzuek handitu egin dutena.

Amaitzeko, esan, gaur egun fonetika diziplinarteko zientzia dela, biologia, akustika, fisiologia, psikologia eta abarrekiko harremanak baititu.

2.2. Diseinua

Llisterri jarraituz, honelako esperimentuetarako garrantzitsu deritzegun hainbat zehaztapen plazaratuko ditugu.

2.2.1. Corpusa sortu

Nahiz eta guk erabili ez, gure helburuetarako esaldi mota anitzak behar baikenituen, metodoak esaldi markoa deritzona proposatzen du hainbat arrazoirengatik. Esaldi markoa (carrier sentence) corpus osoan konstante izaten da, eta, aztergai den fenomenoa, beti, leku berean agertzen da. Esaldi markoak serie efektua ekiditen laguntzen du (hitz zerrenda soil bat irakurtzean gertatzen dena). Aztertuko dugun segmentua agertzen den enuntziatuak ahozko produkzio natural baten berezitasunak izango ditu. Sintaktikoki ondo egituratutako esaldia izan behar da eta egoera komunikatibo erreal batean justifikaturik egon behar da. Esaldi marko ideiala autonomia eta sinesgarritasuna dituena da (Murillo, 1981, VI-18, in Llisterri Boix). Horri esker, aztertu nahi den hizkuntzak berezko dituen produkzioaren abiadura, intentsitatea, intonazioa eta erritmoa errespetatzea lortzen da. Gainera, aztertu beharreko segmentuak agertzen diren hitzaren testuingurua konnotaziorik gabekoa da, beraz, enuntziatuak ez du interpretazio ezberdinetarako aukerarik emango eta lekukoak intonazio ezberdinak egiteko aukera murriztu egingo da. Bestalde, aztertutako soinua beti esaldiaren leku berean dagoenez, soinu energia beti antzerakoa izango da, artikulazio ahalegina ez baita berdina enuntziatuaren hasieran edo amaieran. Silaba kopurua ere kontuan izan behar da: esaldi markoak beti berbera eskatzen du, soinuen luzera enuntziatuaren luzerarekin batera aldatzen baita. Laburbilduz, esaldi markoak, batetik, soinu produkzioen naturaltasuna errazten du eta, bestetik, ahoskeraren ezaugarrien aldagarritasuna kontrolatzen laguntzen du. Lehen esan bezala, gure lanean ez dugu esaldi markoa erabili izan, baina beraren berezitasun batzuk kontuan izan ditugu corpusa sortzeko orduan.

Corpusari dagokionez, hainbat irizpide izan behar dira kontuan. Lehenengoa, tamaina, batez ere geroko analisiari begira, grabatutako ordu bakoitzeko gutxienez hamar ordu beharko baitira:

“about ten hours will be needed to analyse each hour of recorded data”
Milroy (1987, 79, in Llisterri)

Gure lanean frogatu ahal izan dugu egia borobila dela, are gehiago, esperientzia falta dela eta, askoz ere luzeagoa izan da analisian emandako denbora tartea.

Ikerketa fonetikoan, lekukoei begira kontuan izaten diren aldagaiak, sexua, adina, ama hizkuntza, gizarte maila, jaioterria eta elebitasun maila dira; eta ikergaiari begira, soinuaren intentsitatea, luzera, azentua, silabaren posizioa. Hipotesia behin formulatuta, lanerako aldagaiak zehaztu behar dira. Hona hemen, pausu horri buruz Milroyk dioena:

“involves finding evidence that a linguistic unit varies in a systematic way between speakers, or between different speech styles of a single speaker. It also involves identifying linguistic constraints on variation; that is, specifying the manner in which variable elements are embedded in linguistic structure”

Mylroy (1987, ib.)

Gure lana autoreak aipatzen duen azken kasua da: segmentu foniko jakin batek, trabatutako silaba amaiera (koda) eta hitz amaierako –n kontsonante sudurkariak, egitura linguistiko ezberdinetan, silaba hasiera (atake) eta hitz hasierako b- kontsonante herskari ozenarekin elkartzean, zer portaera duen, hau da, zer alofono agertzen duen ikustea.

Corpusa sortzean kontuan izan beharreko aldagaiak zein diren hipotesiak ezarriko du, baina, oro har, ikerketa fonetikoetan, Julio Murillok (ib) bere tesi doktoralean (El umbral de fonologización de los sonidos agudos turbulentos del habla en francés y en español), hiru aldagai mota sailkatzen ditu: elocutioari, inguru fonetikoari eta osagai linguistikoei dagozkienak.

Lehenengoen artean: hizkuntza (batzuetan aldagai librea –elebitasuna aztertzean, hizkuntza bi alderatzean…-; beste batzuetan, gure kasuan, aldagai kontrolatua, lekuko guztiek ama hizkuntza bera baitaukate); lekukoa (zenbat eta talde homogeneoagoa, orduan eta kontrolatuago egongo da aldagai hori; soziolinguistikako lanetan,ordea, gizarte aniztasunarekin lotutako aldagai ezberdinak ikertzen direnez, lekuko talde heterogeneoak behar dira); grabazioa egiteko ordena (serie efektua ekiditeko, aztergai diren fenomenoak modu aleatorioan aurkezten zaizkie lekukoei) eta ahoskeraren abiadura (hiztunak segundoko zenbat soinu ahoskatzen dituen). Azken hau bereziki zaindu behar da zeren eta eragin handia baitauka soinuaren ezaugarrietan, artikulazioan, akustikan eta pertzepzioan. Hori ere frogatu ahal izan dugu corpusa aztertzean, lekukoek ahoskera abiadura ezberdina agertzen baitute, eta espektrogrametan aldeak ikusi egiten dira.


Irudi 1: 11b352 Egun bi pasa dira



Irudi 2: 11b321 Egun bi pasa dira

Aurreko espektrogrametan argi ikusten da lekuko 5ek lekuko 2k baino astiroago egiten duela berba. Honek esaldia ahoskatzeko behar duen denbora 1,2 segundora ez da heltzen. Hark, 1,3 segundo luze; Hori dela eta, segmentu ezberdinek ere iraupen luzeagoa daukate lehenengo irudian bigarrenean baino. Hau adibide bat baino ez da, dena dela, grabazioak aztertzean, argi ikusten da joera hau.







*Schwartz-ek (1972, ib) erakusten du enuntziatu hasieran dauden kontsonante ezpainkari herskarien itxiera prozesuaren luzera alderantziz proportzionala dela jarraian dituen hitz kopuruarekiko
Aldagai fonetikoen artean, aintzat hartu behar dira ikergai diren soinuen kokapena enuntziatuan (hasierako eta amaierako segmentuak luzeagoak ohi dira tartekoak baino*; bestalde, enuntziatu luzeetako segmentuak laburragoak dira motzetakoak baino); eta silaban (silabaren osagaiak hasiera, gunea eta kodea dira, gunea ezinbestekoa izanik. Silabak nolako egitura duen, halako ezaugarriak izango ditu, eta horiek beraren iraupenean dute eragina), azentudunak diren ala ez (azentuak intentsitatean, frekuentzian eta soinuaren luzeran du eragina) eta inguruko soinuak (berauen elkarreraginari koartikulazio deritzo eta aldaketak eragiten ditu soinuaren ebakeran).

Gure lanean, hipotesiak hala eskatuta, aztergai den segmentua bai enuntziatuaren hasieran, bat erdian, bai amaieran agertzen da. Hurrengo espektrogramen irudietan (hirurak lekuko 2ren produkzioak) ikus daiteke bai soinuen iraupena luzeagoa dela enuntziatuaren hasieran zein amaieran, bai enuntziatu luzeetako segmentu fonikoak laburragoak direla motzetakoak baino .



Irudi 3: 411b222 Jon barazkijalea da ([m]ren iraupena, 00,098 s)


Irudi 4: 311b322 Jonekin ikusi zuten Beñat ([m]ren iraupena, 00,075 s)


Irudi 4: 332b223 Ezetz esan genion Begoren proposamenari ([m]ren iraupena: 00.063 ms)

Silaban, koda aztertu dugu. Azentua ez dugu kontuan izan, euskaraz ez baita finkoa, eta, pertinentea izan zitekeela jakin arren, bestelako parametroei (luzera eta lehenengo formantea, batez ere) errazago antzematen eta etekina ateratzen iritzi diegu. Testuinguru fonetikoari dagokionez, hurrengo kontsonantea aldagai finkoa izan da, baina –nren aurreko bokalak ez, nahiz eta kontuan izan espektrogramak aztertzeko orduan; izan ere, aurreko bokala zein den eragina izango du –n soinuaren irudian.

Aldagai linguistikoei dagokienez, aztergai den segmentuaren balio funtzionala (morfema lexiko edo gramatikalaren osagai den), enuntziatuaren egitura (esaldi osoa edo zatia den) eta hiztunaren intuizio ortologikoa* (hiztunek ahoskatzeko eredu jakin batera jotzen dute eta horrek eragina izan dezake euren jardunean, batez ere grabatuak eta aztertuak izango badira: batzuetan hiperzuzenketara jotzen dute). Gure lanean, aztertu beharreko segmentua, batzuetan morfema lexiko batean agertzen da (Antxon basozaina agertu da) eta, beste batzuetan, morfema gramatikalean (Amaren baimena behar dut). Enuntziatu guztiak esaldi osoak dira. Eta ortologiari dagokionez, grabazioetan ez da hiperzuzenketarik antzematen.



Irudi 5: 16b241 Antxon basozaina agertu da (izena+izena)
*Ortologia: hizkuntzaren soinuak ondo ahoskatzeko arauak ezartzen dituen gramatikaren arloa


Irudi 6: 16b241 Amaren baimena behar dut (izenlaguna+izena)

Irudi 5ean, -n segmentua morfema lexiko batean agertzen da; irudi 6an, ordea, morfema gramatikalean. Eta ematen du aldagai horrek ez daukala eraginik emaitzetan.

Estiloaren aldagaia ere kontuan izan behar da, eta honi dagokionez, Labov-en lana aipatu behar da:

“styles can be arranged along a single dimension, measured by the amount of attention payed to speech”

William Labov (1972,208, ib.)

Autore honek bost estilo ezberdintzen ditu: elkarrizketa informala (casual speech), elkarrizketa formala (careful speech), prosa irakurtzea, hitz zerrendak irakurtzea eta pare minimoak irakurtzea. Elkarrizketa formala da lekukoek erabiltzen dutena elkarrizketagilearen galderei erantzuteko; izan ere, egoerak estutu egiten du hiztuna eta erregistro formalera jotzen du.*


Dena dela aditu guztiak ez datoz bat sailkapen honekin, batez ere zaila delako irakurmena eta mintzamenaren artean continuum bat dagoela egiaztatzea, oso jarduera kognitibo ezberdinak baitira. Bestalde, gizarte psikologiaren ikuspuntutik, solaskideari egokitzeak dakar estilo bat edo bestea aukeratzea:

“we feel justified in proposing, as a working hypothesis, that intra-speaker´s phonetic variation is genuine and arises as a consequence of the speaker´s adaptation to his judgement of de “need of de situation”. In the sense of the biologist´s term speech behaviour is an adaptive process”

Björn Lindblom (1988,163, ib)
*Gai honi buruzko informazio gehiago lortzeko, jo Soziolinguistika eskuliburua lanera (2010; Zarraga, Arkaitz et al.)


Gure corpusaren grabaketetan, esan genezake badaudela estilo ezberdinez ahoskatutako esaldiak. Lekukoek, zenbait esaldi lagunartean hitz egiten duten moduan esaten dituzte, baina beste asko, irakurri berri duten moduan, nahiz eta aldez aurretik esan ahozkotasuna aztertu nahi dela eta, beraz, eurek kalean hitz egiten duten moduan bota behar dituztela esaldiak. Datu honetan ikus dezakegu grabaketa egoerak, laborategi egoeran egin ez arren, baldintzatu egiten duela euren jarduna: lekuko bostek askoz ere modu laxoan ahoskatzen du eta bizkaierazko forma laguntzailean; lekuko hiruk, ordea, soinu guztiak ahoskatzeaz gain, aditz forma batua erabiltzen du.



Irudi 7: 4511b152 Katarroa harrapatu zuen Begok
[k a t a r o a r a p aw s e β̞ a m b e ɣ̞ o k]



Irudi 7: 4511b132 Katarroa harrapatu zuen Begok
[k a t a r o a r a p a t u s u e m b e ɣ̞ o k]

2.2.2. Lekukoak aukeratu

Lekuko taldea aukeratzeko orduan, ikerketan egin nahi diren galderak edo grabaketak zein diren halako perfila izan beharko dute lanaren parte hartzaileek. Taldea homogeneoa izan behar da eta, lekukoen ezaugarriek emaitzetan eragina izango dutenez, komeni da grabazioa egin orduko beraien fitxa pertsonala egitea (adina, sexua, jaioterria, bizilekua, lanbidea, aurreko lanbideak, ama hizkuntza, guraso bakoitzeko ama hizkuntza…) gero aztertu behar diren aldagaiei buruzko informazioa lortzeko.

Badaude lekukoak aukeratzeko hainbat teknika: dialektologia tradizionalak oso ondo zehaztutako irizpideak erabiltzen ditu (pertsona adindua, nekazaritza eremukoa, mugikortasun gutxi izan duena), hizkuntza ahalik eta egoera jatorrenean aztertzeko. Soziolinguistikak, berriz, bestelako helburuak ditu; beraz, lekukoek ez dira hain “puruak” zertan izan.

“the style in which the minimum attention is given to the monitoring of speech”

Wiliam Labov (1972, 208, ib.)

Laginketa egiteko hiru modu daude: ausaz, biztanle zerrenda bateko balizko lekukoari zenbaki bat esleitu, eta taula batean agertzen diren ausazko zenbakien ordenari jarraituz aukeratzen dira (sampling frame); laginketa sistematikoa, zerrendako bat ausaz aukeratu eta bosnaka jarraitu; blokekako laginketa, zerrendatik ausaz aukeratu izen bat eta hurrengoak behar dugun lekuko kopurua lortu arte.

Fonetika esperimentalaren arloan, ordea, ez da hain zaila lekukoak aukeratzea: oro har, grabaketak egiteko eskuragarri edo prest dagoen edonor izan daiteke. Dena dela, hobe nagusia ez bada, hiperzuzenketarako arriskua handiagoa baita. Ez da lekuko askorekin lan egiten, batetik ikerketaren beraren zailtasun materialagatik, eta bestetik, biltzen den datu kopuruagatik. Gure lanean –n+b->m/n segmentua, segmentu bakarra aztertzeko, bost lekukok hartu dute parte eta, guztira, 2000 esaldi baino gehiago aztertu ditugu. Egokiagoa izango zen zortzi bat lekukori grabatzea, baina horrek 3600 esaldi baino gehiago aztertu behar izatea ekarriko zuen… Lekukoak egokiak diren jakiteko, grabaketa egin baino lehen, entzun egin behar zaie eta ziurtatu hitz egiteko orduan, ahoskeran, inolako arazorik (toteltasuna, dislalia, hots, soinu jakinen bat ahoskatu ezin izatea…) ez daukatela; eta behin grabaketa eginda, lagungarria izan daiteke, batez ere ikerketan hizkuntzen arteko interferentzia fonetikoa aztertzen bada, antzerako ezaugarriak dituzten hiztunek entzutea.

2.2.3. Grabaketa

Grabazioa egiteko orduan ere, hainbat baldintza tekniko zaindu behar dira: egiten den ingurumenaren baldintza akustikoak eta erabiltzen diren tresnak.

Grabazioa profesionala bada, onena da akustikoki isolatutako leku batean egitea, horrela inguruneko zarata (aparailu elektriko eta elektronikoak “zaratatsuak” dira) eta oihartzuna ekidin egingo dira. Eta, batez ere, kanpoko zarata, kontrolatzen zailagoa baita.

Bestalde, grabazioa ingurune natural batean egin behar bada, kaleko eta auzokideek sortutako zaratetatik urrunen dagoen gela aukeratu behar da. Kasu honetan, ahalik eta oihartzun gutxienik izateko, komeni da gelan alfonbrak, errezelak, kuxinak, tapizeriak eta abar izatea, horiek guztiek soinua nolabait xurgatuko baitute. Gainera, Llisterrek dioenez, hizketarako oihartzunik eza egotea ez litzateke oso naturala izango.

Mikrofonoari dagokionez, hobe da noranzko bakarrekoa erabiltzea leku jakin bateko seinalea, kasu honetan, lekukoen ahotik datorren soinua baino ez dute jasotzen (norabide orotakoek inguruneko zarata guztiak jasotzen dituzte); soinu iturritik 10-40zmko tartera jarri behar da eta aparailuaren bozgorailuetatik tarte batera Larsen efektua (mikrofonoak horien zarata ere xurgatzen du) ekiditeko.

2.3. Prosodia

Prosodian gertatzen diren fenomenoak eta horien testuinguruak zein diren laburtuko ditugu jarraian, Marina Nespor eta Irene Vogelen La Prosodia (Prosodic Phonology jatorrian, 1986) izeneko lanari jarraituz (jartzen diren adibide guztiak ere lan horretatik ateratakoak dira).

Lanean, fonologia prosodikoa proposatzen dute autoreok. Teoria sortzaileak segmentu antolaketa lineala eta arau fonologiko multzo moduan definitu zuen fonologia. Gaur egun, ordea, fonologia hainbat azpisistema interkonexio bezala definitzen da, non azpisistema bakoitzak berezko printzipioak dituen: sare metrikoaren teoria (metrical grid), fonologia lexikoarena, fonologia autosegmentalarena eta fonologia prosodikoarena. Lehen esan bezala, azpisistema prosodikoa aztertzen da lanean, bereziki, eremuen teoria (domains). Horri begira, mintzairaren buruko irudikapena hierarkikoki antolatutako zatiez osatuta dago, gramatikaren osagai prosodikoak direnak. Hauetako bakoitza arau eta prozesu fonologiko espezifikoen aplikazio eremua da; beraz, arau sistemak aztertzetik prozesu gramatikalen aplikazioa bideratzen dituzten printzipioak aztertzera pasatzen da.

Hizkuntzaren maila morfologiko eta sintaktikotik lortutako informazioarekin eraikitzen diren osagai prosodikoek ez dute banan-banako korrespondentzia morfologia eta sintaxiaren osagaiekin: hierarkia hauek eta prosodiarena dibergenteak dira bai sekuentzia baten osagaiak banatzean, bai hauen sakoneran; hau da, hierarkia fonologikoaren arauak ez dira errekurtsiboak, hierarkia sintaktikoarenak, ordea, bai; eta egitura fonologikoaren sakonera finitua da, baina egitura sintaktikoarena, printzipioz, ez.

Autoreok, euren lan honetan, frogatu nahi dute hierarkia morfosintaktikoaren osagaiak ez direla pertinenteak arau prosodikoen aplikaziorako. Dena dela, prozesu fonologikoen berri emateko behar den informazioa, batzuetan, morfologikoa eta sintaktikoa da. Adibidez, hitzen arteko fenomeno fonologikoetan (shandi), arau bat aplikatuko da hitzen arteko harreman sintaktikoa zein den (“Il y a encore deux_après midi” –Oraindik bi arratsalde geratzen dira- sintagma barruan egin egiten da; “ Il y en a encore deux après lui” –Oraindik daude bi beraren atzetik- sintagmen artean blokeaturik geratzen da) (Selkirk 1972, in Nespor eta Vogel)

Bestalde, hierarkia fonologikoaren osagaiak aurkezten dituzte. Osagaion errepresentazioa ez da lineala, fonologia sortzaile tradizionalean bezala, baizik eta hierarkikoa (arboletan irudikatzen dira). Unitateak handitik txikira antolatzen dira: (EF) enuntziatu fonologikoa; (E) intonazio esaldia; (Ø) esaldi fonologikoa; (C) talde klitikoa;
(ω) hitz fonologikoa; (Σ) oina; eta (σ) silaba (silaba azpiko unitateak ez dira arau fonologikoak aplikatzeko eremu).

Arauok bi motatakoak dira: proiekzio arauak, osagai fonologikoa eta gramatikaren beste osagaien arteko interfaza irudikatzen dituztenak; eta berezko arau fonologikoak, patroi fonologikoa aldatzearen erantzule direnak. Selkirkek (1980, ib.) hiru arau prosodiko mota ezberdintzen ditu: tarteko eremu arauak (reglas de ámbito de intervalo); lokune eremukoak (de juntura) eta muga eremukoak (de linde).

TARTEA LOKUNEA
σ Σ ω C Ø E EF MUGA
AMBITO (Dj)

(σ) silaba
(Σ) oina
(ω) hitz fonologikoa
(C) talde klitikoa
(Ø) esaldi fonologikoa
(E) intonazio esaldia
(EF)enuntziatu fonologikoa


- - - - - - -
+ - - - - - -
+ + - - - - -
+ + + - - - -
+ + + + - - -
+ + + + + - -
+ + + + + + -


+
+
+
+
+
+
+

Taula 1. Osagai fonologikoak eta arau fonologiko mota (Nespor eta Vogel; itzulia)

Taulan ikus daitekeenez, zazpi kategoria prosodikoak tarte eta muga arauen eremu izan daitezke, printzipioz. Lokune arauei dagokienez, ordea, lokunearen osagaien kategoria batetik, eta lokunea zein kategoriatan gertatzen den bestetik, kontuan izan behar direnez, egoera korapilatsuagoa da. Kategoria prosodikoen hierarkia dela eta, unitate biren lotura biak barnebiltzen dituen unitate handiago batean baino ezin da gertatu.

Lanean, hainbat fenomeno fonologiko aztertzen dira, denak ere lagunarteko edo elkarrizketa estiloan grabatutako materialak erabiliz. Gehienak shandi arauen barruan gertatzen dira, berbatik gorako kategoria prosodikoetan gertatzen baitira.

Fenomeno horien artean, Toskanako Gorgia (berben arteko eta erdiko herskari mutua aspiratu egiten da: molti kammelli>molti [h]ammelli, “gamelu asko” ). Ingurune morfologikoetan gertatzen den sudurkarien asimilazioa ingelesez, in-aurrizkiarekin “illegal”-ilegala-, “irresponsible” –ganorabakoa- , ez ordea un-aurrizkiarekin “unreliable” -konfiantza gutxikoa-”, eta abar. Ingurune sintaktikoetan gertatzen den frantseseko liaison (“Cette famille a trois[ beaux ͜ enfants” –Familia honek hiru ume eder dauzka); bakarrik muga bat baino ez dagoenean gertatzen dena, bestela blokeatzen baita.

Ikusten denez, badaude soilik arau fonologikoek azaltzen dituzten prozesu fonologikoak (grekoan berba barruan gertatzen den herskariaren ahostuntzea, p>b: συν+πλέϰω /sin+pléko>si[mb]léko, “ehuntzen dut”) eta bestelakoak, goian aipatutakoak, arau fonologikoez gain bestelako informazioa (morfosintaktikoa) behar dutenak.

Unitate fonologiko txikienak, silaba (σ) eta oina (Σ), batez ere irizpide fonologikoei begira eraikitzen dira. Unitate handiagoek (hitz fonologikoa (ω), talde klitikoa (C), esaldi fonologikoa (Ø), intonazio esaldia (E) eta enuntziatu fonologikoa (EF)), bakoitzak neurri batean, fonologia eta gramatikaren bestelako osagaien interfaza irudikatzen dute. Horien artean sortzen diren elkarreraginen patroian behar den informazio ez fonologikoaren abstrakzio eta orokortasun maila, osagai fonologikoak hierarkian daukan garaierarekin dago erlazionaturik: (ω) hitz fonologikoa eta (C) talde klitikoa eraikitzen dituzten proiekzio arauek nozio zehatzei egin behar diete erreferentzia (anfitrioiari itsasten diren klitiko eta afijoen zatiak zein diren); (Ø) esaldi fonologikoa eraikitzean nozio sintaktiko orokorrak aipatu behar dira (sintagma baten nukleoa…); hierarkiaren goreneko osagaiek, (E) intonazio esaldiak eta (EF)enuntziatu fonologikoak, are nozio orokorragoak behar dituzte (erro esaldia, “oración radical”; arbola sintaktikoaren korapilo altuena…). Jarraian, laburki, unitateoi buruzko informazioa emango dugu.

2.3.1. Silaba (σ) eta oina(Σ)

Silaba arau fonologikoak aplikatzeko eremurik txikiena da. Gehienetan mugako arauak aplikatzen zaizkio, baina baita lokune eta tartekoak ere. Oina silaba gogor batek eta silaba ahulago zehaztu gabeko kopuruak osatzen dute. Hizkuntza batek bi silabako oinak izan ditzake edo gehiagokoak; adibidez, ingeleseko ìncréase aditzak oin bi ditu ([in]Σ [crease] Σ); increment izenak, ordea, bakarra ([increment] Σ . Oina sortzeko eremua (ω) hitz fonologikoa da eta beraren silabak adarkatze n-ariadun arboletan antolatzen dira (ez bitarra); silaba guztiek hitz fonologikoak baino lehen, oinak sortu behar dituzte. Oinaren definizioak azentuarekin du harreman estua, baina hau ez da berarekin lotutako fenomeno fonologiko bakarra eta, bestalde, azentuaren patroiak ezin du ordezkatu oinaren eremu fonologikoa (ingelesez, t aspiratu egiten da bai silaba tonikoaren atakea denean, bai hitz baten hasierako silaba atonoan dagoenean): oinaren eremuak hainbat arau fonologikoren azalpena gehiago erraztu eta zehaztu egiten du, azentu patroiak soilik erabilita baino.

2.3.2. Hitz fonologikoa(ω)

Hitz fonologikoak gramatikaren osagai morfologiko eta fonologikoaren arteko harremana irudikatzen du, hau da egitura morfologikoa egitura fonologiko batean proiektatzen du, baina horren ondorengo unitateak eta jatorrizkoak ez dira isomorfoak izaten. Adibidez, italieraz bokalen arteko s ahostun bihurtzen da hitz fonologikoaren eremuan, eta eremu hori ez da hierarkia morfosintaktikoaren inolako elementuren isomorfo (Italiako iparraldean berbaren barruan gertatzen da araua, baina ez berben artean, ezta berba eta enklitiko baten artean ere). Hizkuntza ezberdinetan, hitz fonologikoa ezin da berdin definitu, baina ω inoiz ez da arbola sintaktikoaren elementu terminala baino handiagoa, eta berba baten erroan inoiz ez dago ω bat baino gehiago. Bestalde, ω-k hitz konposatu baten osagai biak barnebiltzen baditu, afijoek ez dute ω independenteak osatuko. Hierarkia prosodikoaren oinarrizko printzipioei jarraituz, ω-k adarkatze n-aria izan behar du eta bere maila baino baxuagoko elementuak menperatu behar ditu.

2.3.3. Talde klitikoa(C)

Talde klitikoa ez da erraza difinitzen zeren klitikoek izaera hibridoa daukaten: batzuek berba independenteen moduan jokatzen dute (espainoleko klitikoek ez diote eragiten berbaren azentuari: dando, dándonos, dándonoslos), beste batzuk afijoen moduan (latin klasikoan klitikoak hitzaren zati dira: vírum, vírumque –“gizona”; “eta gizona”-) eta azkenak, testuingurua zein den, bai hitzen, bai afijoen moduan (italieraz, elementuok sintaktikoki klitikoak dira, baina fonologikoki, hitzak dira (Zwicky, 1984, ib.); bokalen arteko s-ren hitz fonologikoan gertatzen den sonorizazioa ez da ematen klitiko eta berba baten artean, ezta klitiko biren artean ere: lo[a]saluto “agurtzen dut”>*[z]; ci [s]i va insieme “elkarrekin joango gara hara”>*[z]; baina, bestalde, ezin dira enuntziatu bateko elementu bakarra izan. Nespor eta Vogelen teorian, talde klitikoa hierarkia prosodikoan, osagai sintaktiko eta fonologikoen arteko proiekzioa irudikatzen duen lehenengo maila da; izan ere, bai proklitikoek, bai enklitikoek osagaien egitura sintaktikoarekin bat egiten dute hitzarekin batzean aukeratzen duen norabidean.

2.3.4. Esaldi fonologikoa (Ø)

Goragoko elementua hierarkian, (Ø) esaldi fonologikoa da, klitiko bat baino gehiago barnebiltzen dituen osagaia. Maila honetan ematen da, adibidez, italieraren erdiko eta hegoaldeko aldaeretan gertatzen den Raddoppiamento Sintatticoa (RS), hitzen artean aplikatzen den araua. RSa bi hitz fonologikoren artean ematen da eta bigarren ωren hasierako kontsonantean luzatzean datza, baldintza bi ematen badira: bat, luzatuko den kontsonantearen atzetik sonante bat badoa (bokala edo kontsonante ez sudurkaria) eta bi, lehenengo ωren amaiera silaba toniko printzipala bada. Adibidez: laguntzailea eta aditz nagusiaren artean (Avrá͜͜͜ ̮ trovato il pescecane “Tiburoia aurkituko zuen”); laguntzailea eta adizlagunaren artean (La gabbia é ̮ giá ̮ caduta “kaiola jadanik jausi da”). Beste edozein hitzen artean, baldintzak bete arren, blokeaturik geratzen da: IS eta Adj.Sen artean (La gabbia era dipinta di già//completamente “Kaiola bazegoen jadanik osorik pintatuta). Autoreek ondorioztatzen dute RSren testuingurua nukleoaren ezkerrean dagoela, sintagmaren alde ez errekurtsiboan; eta ondorio hau orokortu egiten dute: alde errekurtsiboa nukleoaren ezkerrean den hizkuntzatan, esaldi fonologikoa eskuman zabalduko da, hau da, maila honetan arau fonologikorik egonez gero, sintagma baten nukleoa eta jarraian doanaren artean gertatuko dira.

2.3.5. Intonazio esaldia (E)

Goitik behera dagoen bigarren elementua (E) intonazio esaldia da eta (Ø) esaldi fonologiko bat baino gehiago batzen ditu. Intonazio esaldia definitzeko informazio sintaktikoa ez ezik, mintzairaren abiadura eta estiloaren aldagaiak ere kontuan izan behar dira. Intonazio esaldia muga dezaketen murriztapen sintaktiko eta semantikoak daude: zenbait egitura sintaktikok, berez, intonazio esaldia izan daitezke (parentesi artekoak, azalpenezko erlatibo esaldiak, bokatiboak…). Adibidez: Lions, as we know, are dangerous “lehoiak, dakigunez, arriskutsuak dira”; Clarence, I`d like you to meet Mr. Smith “Clarence, Smith jauna ezagutzea nahi nuke”… Safir-en ustez (1985, ib), egitura hauek guztiak anitzak badira ere, nolabait, erro esalditik kanpokoak dira, bestalde, berdin dio esaldian non kokatzen diren. Erro esaldiaren mugek intonazio esaldia ere mugatzen dute; erro esaldiak ez direnek, ordea, ez: [E Billy thought his father was a merchant]E [E and his father was a secret agent]E “Billyk uste zuen bere aita merkataria zela eta bere aita espioia zen”; [E Billy thought his father was a merchant and his mother was a secret agent]E “Billyk uste zuen bere aita merkataria zela eta bere ama espioia”.

Intonazio esaldia egitura malgua da eta maila honetan aplikatzen diren shandi arau fonologikoak ere halakoak dira, beraz. Toscanako Gorgia, shandi araua berau (hitz barruan eta hitzen artean, /p/t/k/ herskariak>[ ϕ, θ, h ] frikari bihurtzen dira), Intonazio esaldi osoan aplikatzen da, eta nahiz eta egitura sintaktiko jakinetan erregulartasunez aplikatu ez, E osagai fonologikoaren laguntzaz konpon daiteke arazo hori. Adibidez, IS eta ASren artean batzuetan gertatu egiten da, baina beste batzuetan, ez: [E Gli uccelli construiscono i nidi]E (“Txoriek habiak eraikitzen dituzte”), non p>f; [E Certi tipi di uccelli trovati solo in Australia]E [E construiscono dei nidi complicatissimi a due piani]E (“Australian baino ezin diren aurkitu zenbait txori motak bi pisuko oso habi konplexuak eraikitzen dituzte”), non aditz nagusiko /k/>/k/. Ezberdintasunaren arrazoia ez omen da bigarren egitura sintaktikoaren zailtasun handiagoa, baizik eta berorren luzera. E osagai prosodikoak azaltzen du aldea: esaldi eta AS laburretan, beti gertatzen da fenomenoa; esaldi eta AS luzeagoetan, ordea, E luzea E laburragoetan antolatzeko aukerarik dagoenez, GT blokeaturik gera daiteke.

Espainolez, sudurkarien asimilazio arauak ere (sudurkaria, bai berba barruan, bai berben artean, hurrengo kontsonantearen artikulazio puntua hartzen du) GT bezain malgua ematen du eta intonazio esaldia du aplikatzeko eremua:[E Las plumas de faisan cuestan tantísimo hoy día]E (“Faisai lumak hainbeste kostatzen dira gaur egun”); [E Un gran balcón]E [E como saben]E [ E puede ofrecer mucho placer]E (“Balkoi handiek dakizuenez plazer handia eskain dezakete”). Beltzez eta azpimarratutako elementuen artean, eman egiten da sudurkarien asimilazioa; izan ere E berean daude. Besteetan, E ezberdinen osagaien artean, berriz, ez. Kontuan izan, bigarren esaldian, arinago edota lagunarteko estiloan ahoskatuz gero, bestelako berregituraketak ere egin daitezkeela. Laburbilduz, espainolez, ezin da esan sudurkarien asimilazioaren araua aplikatzen den eremua osagai sintaktiko jakin batzuk direnik (luzera ezberdineko egitura sintaktiko berdinetan ez da erregularki ematen); bai, ordea, abiadurak, estiloak, osagaien luzerak eragina dutela fenomenoa gertatzeko orduan, beraz, horiek zein diren, esaldi berberaren ahoskatze ezberdinetan aplikatu ahal izango da batzuetan posizio jakin batean, eta beste batzuetan, ez.

2.3.6. Enuntziatu fonologikoa (EF)

Hierarkia prosodikoan, Enuntziatu fonologikoa maila altuena da; intonazio esaldi bi edo gehiago ditu eta, oro har, arbola sintaktiko baten korapilo altuenak (XN) menperatzen duen sekuentziaren luzera izaten du, baina horrek ez du esan nahi baliokideak direnik, EF definitzeko informazio sintaktikoa erabiltzen den arren.

EFren berregituraketan eragile fonologiko, sintaktiko eta logiko-semantikoek dute eragina. Esan daiteke, beraz, azterketa fonologikoaren mailarik altuenean gramatikaren osagai anitzak aritzen direla elkarreraginean.

Enuntziatu fonologikoa XNren hasierak eta amaierak mugatzen dute( [[My cousin]E [collects snakes] E]EF [[ Gertrude] E [prefers butterflies] E ] EF).

EFren eremuan gertatzen diren fenomeno fonologikoen artean, Bretaña Handiko ingelesean, bokal osteko r ahoskatzen ez den aldaeran, gertatzen diren konexio r (rC, Linking r) eta r arrotza (rI, intrusive r) deritzenak aipa daitezke (berba solteak ahoskatzean entzuten ez den r bat, kate fonikoan agertu egiten da kasu bietan). Lehenengoa, rC, r ortografikoaz amaitzen den hitza bokalez hasitako atzizkiak edo berbak jarraitzen dionean: bear “hartz” (r>0) vs bea[r]ish “hartzarena berezkoa dena”. Bigarrena, rI, hitza [ɔ], [ɑ] o [ǝ]-z hasten den atzizki batek edo bokalez hasten den hitz batek agertzen da: [ǝ]: Canada vs Canada[r] is…

Zenbait arau fonologiko, XNren esparua gainditu egiten dute, hau da, esaldi fonologikoen artean ere ematen dira. Beraz, EF XN baino handiagoa izan badaiteke eta XN unitate handiena bada, EF ezin da inolako osagai sintaktikoren isomorfoa.

Honaino Nespor eta Vogelen teoria fonologikoari egin diogun hurbilketa. Arlo honetan, bestelako teoriak ere badaude, baina lehen esan dugunez, hau ez da lan teorikoa, esperimentala baizik. Beraz, arlo honi buruzko ikuspuntu bakarra aurkeztu dugula jakin arren, hemen amaituko dugu atal teorikoa.


3. ESPERIMENTUAREN PROTOKOLOA

3.1. Corpusaren sorrera

Sarreran aipatu bezala, ikerketa-eremua zehaztean, hitz bukaerako eta hasierako hainbat fenomeno aztertu nahi ziren (ikus DISEINUA III).

Lan erraldoia izango zela ikustean, erabaki genuen soilik –n+b-/d-/g-/p-/t-/k-/tx-/j- segmentuen emaitzak (m/n horzkaria/n guturala/m/n horzkaria/n guturala/n sabaikariak, hurrenez hurren) aztertzea (ikus DISEINUA VII). Bigarren asmo honetan ere, ez genuen asmatu: guztira 1500 esaldi baino gehiago, bider 5 lekuko, bider 3 grabaketa esaldi bakoitzeko…Beraz, iker eremua askoz ere gehiago murriztu behar zen.

Hori dela eta, lan honetan, -n+b->m/n? baino ez da aztertuko, baina hori bai, 53 testuinguru sintaktikotan, lau atal nagusitan banatutakoak: 1.Izen Sintagma; 2.Aditz Sintagma; ordena ez-markatuan; 3.Aditz Sintagma, ordena markatuan; eta 4.Subjektua eta Predikatuaren artean.

Gure lanean gertakizun zehatz bat aztertu nahi dugunez, lekukoen bat-bateko jarduna ez dugu grabatu; nahiz eta ahoskera ahalik eta naturalena lortzeko egokiena horixe izan, nola ziurtatu lekukoek guk bilatutakoa esango dutela? Hori dela eta, ad hoc sortutako corpusa erabili dugu. Horrelakoetan, bat-bateko jardunaren ezaugarriei eusten dizkioten esaldiak eta komunikazio egoera errealetan gertatzen diren enuntziatuak erabili behar dira. Lekukoek irakurri egin behar dituzte esaldiak grabazio egokia egiteko ingurune batean.

Esperimentua burutzeko, hasieran sortu genuen corpusetik hartutako 159 esaldi erabili dira (guztira 1590 ziren), 53 egitura ezberdin dira eta bakoitzeko hiru adibide baitago. Ahalegindu gara esaldiak, oro har, ahozko erregistroan erabiltzeko modukoak izan daitezen, baina, egia esan, baten bat korapilatuegi suertatu da ( 233b3 Bostehun haritz atera eta parkean berrehun birlandatu dituzte). Esaldion artean, batzuk laburrak dira, 6-8 silabakoak, ahots kolpe batez esateko modukoak (11b1 Lagun bat etorri da; 22b3 Mikel ez zen bueltatu); baina beste batzuk, luzeagoak (21b1 Berandu heltzen bagara, pelikula hasita egongo da; 233b2 Milaka lagun etorri ziren eta bakarrik berrehun bueltatu dira), bai bilatzen den segmentua naturaltasunez txertatu ahal izateko, bai n+b>m gertatzeko orduan, segmentua agertzen den sintagmaren edo esaldiaren luzerak eragina duen ikusteko aukera izateko (azken hauetan, luzera dela eta, derrigorrean etena egin behar da, baina ez aztertutako segmentua agertzen den tartean). Horri dagokionez, luzera ezberdineko esaldi berdintsuak erabili izan dira, aztergai den segmentua agertzen den sintagma luzatuz: Nork gonbidatu zuen Beñat? Nork gonbidatu zuen Beñaten anaia?

Aipatu dugunez, 53 testuinguru sintaktiko aztertu dira, bakoitzeko hiru esaldi erabiliz eta esaldi bakoitzaren hiru produkzio grabaturik. Beraz, guztira 159 esaldi erabili dira. Eta lekuko bakoitzak hiru aldiz errepikatu behar izan dituela kontuan izanik, testuinguru bakoitzean zer gertatzen den ikusteko 45 adibide izan ditugu. Horrek lagunduko digu emaitzak noraino diren sistematikoak ikusten.

Esaldiak grabatu baino lehen, lekukoei /n/ eta /m/ fonemak bai tartean, bai amaieran dituzten berba solte batzuk (gonbidatu, bigun, anbiguoa, zenbait, inbidia memorandum, Julen, curriculum, lagun, zenbatu) esateko eskatu izan zaie. Horrela, bakoitzaren jardunean sudurkari horiek espektrograman zer-nolako berezitasunak agertzen dituzten ikusi ahal izan dugu, geroko produkzioekin alderatu ahal izateko eta alofonoa hobeto identifikatu ahal izateko; izan ere, batzuetan ez da oso erraza izaten segmentu bi horiek ezberdintzea.

3.2. Lekukoak

Esperimentu honetarako bost lekuko aukeratu dira, denek ere ezaugarri soziolinguistiko antzerakoak dituztenak, ahalik eta talde homogeneorik lortzeko asmoz (ikus eranskina).

Bostak ere adin tarte berekoak (16/17 urte) dira, jatorri berekoak (zornotzarrak), ama hizkuntza bai euskara, bai euskara eta gaztelania (batek izan ezik: euskararekiko lehenengo kontaktua, haurtzaindegian, 4 hilabete zituela) izan dituztenak, koadrila berekoak, eta ikasketa maila berekoak (denak ere Batxilergoko lehenengo maila egindakoak institutu berberean).

Lekuko gazteak aukeratu ditugu zeren eta naturaltasun handiagoz hitz egingo zutela espero baitzen. Grabazioa egiteko orduan, denok ere nolabait urduritu edo estutu egiten gara; nagusiok gehiago. Horren ondorioz, eta gauzak “ondo” egin nahi ditugunez, solasaldiaren berezko bat-batekotasuna galdu egiten dugu eta hiperzuzenketara jo dezakegu. Gure lanean, espero dugu oztopo hori nolabait arindu izana: saiakera bi egin genituen egun ezberdinetan, eta bigarrenerako lekukoek bazekiten zer egin behar zuten eta nola; gainera, grabazioa egin genuen gelan, ikertzailearekin batera, lekuko bi egon ziren –bati, beti berberari, teknikarekin laguntzen eskatu genion- eta horrek egoerak sortu zezakeen deserosotasuna edota tentsioa deuseztatzen lagundu zigun (gogoratu koadrila berekoak direla, beraz, euren artean konplizitate handia dago).


Esperimentua zertan datzan nolabait azaltzeko, lekukoei esan zaie ahozkotasuna aztertu nahi dela, jakina baita esperimentua behar bezalakoa izango bada, lekukoak ez duela helburua ezagutu behar, horrek baldintzatuko bailituzke grabazioak, eta emaitzak ez lirateke behar bezain objektiboak izango. Zornotzarrak izanik, bizkaieraz egitea espero zen; bestalde argi azaldu zaie ez dela irakurketa soila izan behar. Grabatzen hasi baino lehen, esaldi kopurua jakinarazi zaie eta bakoitza hiru aldiz esan behar dutela ere bai. Gainera, guztiek ere lehenengo saiakera bat egin dute grabaketarako beharko genuen denbora eta lekukoak nola moldatzen ziren ikusteko (beraz, esaldi bakoitzeko lau grabazio dauzkagu, baina hiru baino ez ditugu aztertu). Llisterrek gomendatzen du grabazio bat baino gehiago egitea, batetik hasierakoa oso naturala ez bada baztertzeko, eta bestetik, analisia egiteko orduan bat-bateko arazorik sortuz gero, konpondu ahal izateko.

Esaldi mota anitz erabili dugunez, ez dugu beharrezkoa ikusi berorien aurkezpen ordena aldatzea, ez baitzen erraza zeren bila genbiltzan asmatzea. Lekukoei bidalitako mezua hauxe izan da: “zuk, esaldia irakurritakoan, pentsatu une batez nola esango zenukeen kalean eta horrelaxe bota”.

3.3. Esperimentuaren deskripzioa

3.3.1. Esaldien aurkezpena

Corpusa makinatuta erakutsi diegu (comic sans letra moldean, informalagoa ematen du eta), baina ez zerrenda batean. Esaldiak txarteltxo banatan aurkeztu izan zaizkie zerrenda efektua ekiditeko. Lehenengo proban, txartela aurrean dutela egin da, hau da, irakurri egin ahal izan dute, beraz, gehienetan, batuaz esan dituzte esaldiak. Bigarrenean, ordea, esaldia erakutsi, gero euren begi bistatik kendu eta orduantxe esan behar izan dute; saiakera honetan, euren erregistroko aldaera gehiago jaso dira, batez ere adizkien formari dagokionez (zuten: zebaten, zeurien, ebien, zabien…). Lehenengo saiakerarekin ere, lekukoek corpusaz nolabait jabetzea lortu dugu, eta bigarrenean, errazagoa izan zaie, batez ere esaldi luzeak, irakurri gabe gogoratzea.

3.3.2. Grabazioa

Lehenengo grabazioa, lehen esan dugunez, ez dugu kontuan izan, beraz, horri buruzko informaziorik ere ez dugu emango, proba bat baino ez baitzen izan.

Bigarren saiakeran, grabazio guztiak egun berean egin genituen. Lekukoei ordu beteko aldearekin etortzeko esan genien; saioa luzea izango zenez, lehenengoak izan ezik, beste guztiek nahikotxo itxaron beharko zuten eta horrek, seguruenik, proba egiteko gogoa moteldu egingo zuen.

Esaldiak irakurri, nola esango zituzten unetxo batez pentsatu eta jarraian hiru aldiz esan behar zituzten. Hasieran hiru saio ezberdinetan egitea hobe izango zela pentsatuta bageneukan ere, bestela egitea erabaki genuen: horrela prozesua arinduko genuen eta lekukoek arratsalde bat baino ez zuten “galduko” (kontuan izan gazteak direla eta uda partean egin dela grabazioa).

Nahiz eta lehenengo saioan azaldu zitzaien, berriro eta banan-banan esan genien zer egin behar zuten eta nola. Helburua zein zen? Zornotza aldeko ahozkotasuna aztertzea.

Grabaziorako WaveSurfer programa (software librea) erabili dugu; nahiko erraza da erabiltzen eta analisirako hainbat aukera ematen ditu soinuaren irudia modu ezberdinetan ikusi ahal izateko. Mikrofonoa, kaskoduna, buruan jartzekoa; horrela soinu iturritik betiere tarte berberean egon da, gutxi gora-behera.



4. EMAITZAK

Emaitza orokorrak nahiko esanguratsuak direnez, lehenengo eta behin horiexek aztertuko ditugu. Jarraian n+b>n eman duten kasuei erreparatuko diegu; izan ere, nahiz eta emaitza hori aurreikusi den kasu guztietan azpi hipotesia bete ez, lekukoen produkzioen artean badaude aldeak eta, datuek diotenez, ez du ematen hizkeraren abiadurarekin zerikusi dutenik (lekuko 5ek ez du oso azkar hitz egiten eta beraren produkzio guztien artean [n] hiru kasu baino ez dago). Bestalde, horrela hobeto ikusiko dugu sintagmen luzerak eta esaldian betetzen duten funtzioa (mintzagaia/galdegaia) eragina duen emaitzetan.

4.1. Emaitza orokorrak

4.1.1. Izen Sintagma

EGITURA MORFOSINTAKTIKOA EHUNEKOA
1.Azpihipotesia; 1.partea: n+b>m [m]
1.1. Izena+determinatzailea (zenbatzailea) 100
1.2. Determinatzailea (zenbatzailea)+ Izena 100
1.3. Izenondoa+Determinatzailea (zenbatzailea) 100
1.4. Izenlaguna+izena (Noren+izena) 100
1.5. Izena+izenondoa (izenaren osagarria) 100
1.6. Izena+izena. Aposizio espezifikatiboa (esplikatiboan, etena eginda, ez)
97,77
1.7. Izena+izena Hitz elkarketa 97,77
EHUNEKOEN BATAZ BESTEKOA 99,36
1.Azpihipotesia; 2.partea: n+b>n
1.8. Izena+izena. Hitz zerrendak 82,22
EHUNEKOEN BATAZ BESTEKOA 82,22

Izen Sintagmaren barruan, taulan ikusten denez, n+b>m espero zen 1.8.an izan ezik; 1.azpi hipotesia bete egiten da (%99,36) lehen parteari dagokionez; aldaketa txiki bat dago izen bi elkartzean (%2,23 n), baina ez da esanguratsua.

Izen Sintagma konposatuetan (1.8.), ordea, emaitza ez da n+b>n, espero zena: grafikoki adierazten den etenak ez du hitz jarioan benetako etena adierazten. Egia da ehunekoetan aldea ikusten dela (% 17,22 [n] gehiago aurrekoetan baino), eta nolabaiteko joera markatzen duela, baina ezin dugu esan lehenengo hipotesiaren bigarren partea betetzen denik (% 17,78, [n].

4.1.2. Aditz Sintagma; ordena ez markatua denean


EGITURA MORFOSINTAKTIKOA EHUNEKOA
2.Azpihipotesia;1.partea: n+b>m [m]
2.1. Aditz nagusia+laguntzailea (baldintza) 93,33
2.2. Laguntzailea+aditz nagusia (ezezkoa) 100
2.3. Ozagarri zuzena+aditza 97,77
2.3.2. Adjektiboa+aditza 100
2.3.3. Izenordea+aditza 100
EHUNEKOEN BATAZ BESTEKOA 98,22
2.Azpihipotesia; 2.partea: n+b>n [m]
2.4. OZ+OZirkunstantziala (NON)
2.4.1. Izena+adizlaguna
2.4.2. Izena+izenlaguna
2.4.3. Izena+izenordea /erakusle indartua
75,55
80
64,44
EHUNEKOEN BATAZ BESTEKOA 73,33
2.Azpihipotesia; 3.partea: n+b>m [m]
2.5.Ozagarri Zirk.(non)+aditza
2.5.1. Aditzondoa+aditza 100
2.6. Aditza+OZ
2.6.1. Aditza+izena
2.6.2. Aditza+izenordea
97,77
97,77
EHUNEKOEN BATAZ BESTEKOA 98,51
2.Azpihipotesia; 4.partea: n+b>n [m]
2.7. O.Zirk (noiz)+O.Zirk (non)
2.7.1. Adizlaguna+adizlaguna
75,55
EHUNEKOEN BATAZ BESTEKOA 75,55

Aditz Sintagman, ordena ez markatua denean, taulari jarraituz ikusten ditugun emaitzek esaten digute, bigarren azpi hipotesia , lehenengo (2.1.A+Lag, 2.2.Lag+A, 2.3.OZ+A) eta hirugarren (2.5.OZirk+A, 2.6.A+OZ) puntuetan bete egiten dela, %98,22 eta %98,51 kasuetan, hurrenez hurren, [m] agertzen baita.

Baina, bigarren (2.4.OZ+OZirk) eta laugarren (2.7.OZirk+O.Zirk) puntuetan, n+b>n espero bazen ere, ezin dugu esan bete egiten denik, %26,67 eta %24,45 kasuetan baino ez baita [n] entzuten. Dena dela, hemen ere, [n]rako joera ikusten da, ISn baino handiagoa. Geroago ikusi beharko dugu joera hori orokorra den edo lekukoa zein den halako emaitza jasotzen den.

4.1.3. Aditz sintagma; ordena markatua denean

EGITURA MORFOSINTAKTIKOA EHUNEKOA
3.Azpihipotesia;1.partea: n+b>m [m]
3.1. Aditza+ Osagarri zuzena (baiezko perpausetan)
3.1.1. Aditza+izena
3.1.2. Aditza+izenondoa
3.1.3. Aditza+izenordea
100
95,55
95,55
3.2. Aditza+ Osagarri zuzena (galde perpausetan)
3.2.1. Aditza+izena
3.2.2. Aditza+izenlaguna
97,77
97,77
3.3. Aditza +ZO
3.3.1. Aditza+izena
3.3.2. Aditza +izenlaguna
3.3.3. Aditza+izenordea
95,55
97,77
95,55
EHUNEKOEN BATAZ BESTEKOA 97,03
3.Azpihipotesia; 2.partea: n+b>n [m]
3.4. OZ+ZO
3.4.1. Izena+izena
3.4.2. Izena+izenlaguna
3.4.3. Izena+izenordea
86,66
91,11
95,55
3.5. O.Zirk (non)+OZ
3.5.1. Izenondoa+izena
3.5.2. Izenondoa+izenlaguna
3.5.3. Izenondoa+izenordea
95,55
82,22
91,11
EHUNEKOEN BATAZ BESTEKOA 90,38

Hirugarren azpi-hipotesiari dagokionez, A+OZ , hala baiezko perpausetan (3.1), nola galderetan, (3.2), eta •3.3.A+ ZO atalean ikusten ditugun datuei begira ([m] % 97,03 kasuetan) esan dezakegu lehenengo partea bete egiten dela.

Bigarren partea, 3.4.OZ+ZO eta 3.5.OZirk+OZ puntuetako datuek esaten dutenez, ez da bete. Guk espero genuen [n] %9,62 kasuetan baino ez da agertu izan. Gainera, kasu honetan [n]rako joera txikiagoa da Izen Sintagman (% 17,78) eta Aditz Sintagman, ordena ez markatua denean (% 24,45) baino.

4.1.4. Subjektu eta Predikatuaren artean

EGITURA MORFOSINTAKTIKOA EHUNEKOA
4.Azpihipotesia; 1.partea: n+b>m [m]

4.1. Egitura kopulatiboak (ordena neutroan)
4.1.1. Subjektua+atributua (izena -beti propioa- +adjektiboa)
4.1.2. Aditza+subjektua (ordena deribatuan)
4.1.2.1. Aditza+subjektua (aditza+izena)
4.1.2.2. Aditza+Izenaren laguna (ordena deribatuan)
4.1.2.3. Aditza+subjektua (aditza+izenordea; ordena deribatuan)


91,11

100
84,44
100
4.2. Aditz ez-akusatiboak; ordena neutroan (OZ-ik ez, S NOR)
4.2.1. Subjektua+aditza (Izena+aditza)
4.2.2. Subjektua+Ozirk/non (izena+aditzondoa)

100
80
EHUNEKOEN BATAZ BESTEKOA 92,51
4.Azpihipotesia; 2.partea: n+b>n; [m]
4.3. Aditz ez-akusatiboak; ordena deribatuan (OZ-ik ez, S NOR)
4.3.1. Subjektua+aditza (Izena+aditza galdegai denean)
4.3.3. Subjektua+ZO (izena+izena)
4.3.4. O.Zirk+Subjektua (izenondoa+izena)
95,55
91,11
91,11
EHUNEKOEN BATAZ BESTEKOA 92,59
4.Azpihipotesia; 3.partea: n+b>m [m]
4.3.2. Aditza+Subjektua (aditza+izena; ordena deribatuan) 100
EHUNEKOEN BATAZ BESTEKOA 100
4.Azpihipotesia; 4.partea: n+b>m [m]
4.4. Aditz ez-akusatiboak; ordena deribatuan (OZ-ik ez baina S ergatiboan, NORK)
4.4.1. Aditza+subjektua
4.4.1.1. Aditza+izena; ordena deribatuan
4.4.1.2. Aditza+subjektua (aditza+izenlaguna; ordena deribatuan)
4.4.1.3. Aditza+subjektua (aditza+izenordea; ordena deribatuan)
4.5.2.2. Izena+izenlaguna; ordena deribatuan
4.5.2.3. Izena+izenordea; ordena deribatuan

93,33

93,33

100

97,77
93,33
4.Azpihipotesia; 5.partea: n+b>m 95,55
4.5. Aditz trantsitiboak (OZ+Subjektua Nork)
4.5.1. Aditza+subjektua
4.5.1.1.Aditza+izena; ordena markatuan
4.5.1.2.Aditza+izenlaguna; ordena markatuan
4.5.1.3.Aditza+izenordea; ordena markatuan

100
93,33
97,77
4.Azpihipotesia; 6.partea: n+b>n 97,03
4.5.2. OZ+subjektua (izena+izena; ordena deribatuan)
4.5.2.1. Izena+izena; ordena deribatuan
4.5.2.2. Izena+izenlaguna; ordena deribatuan
4.5.2.3. Izena+izenordea; ordena deribatuan
97,77
97,77
93,33
EHUNEKOEN BATAZ BESTEKOA 96,29

Aurreko taulan, Subjektu eta Predikatuaren artean zer gertatzen den ikusten dugu. Laugarren azpi hipotesiak ere hainbat puntu ditu: aditzaren nolakotasunari eta berauek sortutako predikatu motari begirako sailkapena egin da.

Laugarren azpi-hipotesiaren lehenengo puntuan, 4.1. Egitura kopulatiboak (ordena neutroa eta deribatuan) eta 4.2. Aditz ez-akusatiboak (ordena neutroan), n+b>m espero zen eta %92,51 kasuetan horrelaxe izan da, beraz, esan daiteke puntu honetan bete egiten dela. Hala ere, egitura batzuetan, [n] espero zen beste batzuetan (4.5.2.1. Izena+izena; ordena deribatuan, % 97) baino kopuru handiagoan agertzen da (4.2.2. Subjektua+Ozirk/non (izena+aditzondoa), 80 % ). Geroago, bereziki [n] kasuak aztertzen ditugunean erreparatu egingo diogu datu horri.

Azpi-hipotesi honen bigarren puntuan, 4.3. Aditz ez-akusatiboak; ordena deribatuan, [n] espero zen, baina %7,41 kasuetan baino ez da agertu izan, beraz, puntu honetan ez da bete aurreikusitakoa.

Azpi-hipotesiaren hirugarren puntua, 4.3.2. Aditza+Subjektua (aditza+izena; ordena deribatuan), ordea, [m] espero zen eta %100ean betetzen da.

Laugarren puntuan, 4.4. Aditz ez-akusatiboak; ordena deribatuan, ere [m] espero zen eta %95,55 kasuetan horrelaxe izan da. Puntu honetan, beraz, bete egiten da 4. azpi-hipotesia.

4.5. Aditz trantsitiboak ere berdin: n+b>m aurreikusten zen eta % 97,03 kasuetan horixe gertatu da. Beraz, 4.azpi-hipotesiaren 5.puntua bete egin da.

Azkenik, 4.5. Aditz trantsitiboak atalean, 6.puntua ez da bete, zeren [n] espero bazen ere % 3,71 kasuetan baino ez da agertu izan.

4.2. Aldagai ezberdinei begirako emaitzak

4.2.1.Lekukoak

Lehen esan dugun moduan, badaude aldeak lekukoen artean, 2k eta 3k [n] esaldi gehiagotan esan dute lek eta 5ek baino. Jarraian banan banan zehaztuko ditugu bakoitzaren emaitzak, bai [m] espero zen testuinguruetan, bai [n] espero zenetan.

Lekukoak n+b>m n+b>n Guztira (459)
Lekuko 1 5 20 25 (% 5,44)
Lekuko 2 18 34 52 (%11,58)
Lekuko 3 22 27 49 (%10,67)
Lekuko 4 2 13 15 (% 3,26)
Lekuko 5 0 3 3 (% 0,65)

Ikusten denez, aldeak kontuan izatekoak dira. Lekuko 1ek eta 4k, [n] espero ez den kasuetan 5 eta 2 [m] baino ez dituzte ematen (zein esalditan egiten duten ikusteko jo Erreferentziadun galdetegira. Lekuko 2 eta 3ren emaitzetan, ordea, batetik [m] kasu gehiago ikusten da eta, bestetik, 3ren kasuan, ez dago alde handirik azpi hipotesiei dagokienez, hau da, [m] espero zen testuinguruen eta [n] espero zenen artean ez dago diferentzia esanguratsurik. Azkenik, lekuko 5ek 3 [n] baino ez ditu ematen espero zen testuinguruetan.

Goian aipatu dugu berba jarioaren abiadurak eragina izaten duela fonemak, soinu katean, ingurukoen ahoskatze puntua bereganatzeko, baina hurrengo espektrogramei erreparatuz gero, baieztapen hori kolokan jartzen da. Irudietan 242b3 Julen bere kotxean eraman dugu esaldia ikusten da. Jarraian, bakoitzaren iraupen denbora eta lekukoak emandako [n] kopurua alderatuko ditugu.



Lekuko 1: esaldiaren iraupena 1,391s; guztira, 25 [n]


Lekuko 2: esaldiaren iraupena 1,45 s; guztira, 52 [n]



Lekuko 3: esaldiaren iraupena 1,505 s; guztira, 49 [n]



Lekuko 4: esaldiaren iraupena 1,655 s; guztira, 15 [n]


Lekuko 5: esaldiaren iraupena 1,928 s; guztira, 3 [n]

Hurrengo taulan ikusiko dugu esaldion iraupenari begirako sailkapena

Lekukoa Esaldiaren iraupena [n] kopurua guztira
5 1,928 3
4 1,655 15
3 1,505 49
2 1,450 52
1 1,391 25

Astiroen hitz egiten duenak, printzipioz soinu guztiak “ondo” ahoskatzeko tartea izango lukeenak, [n] kopuru txikiena egiten du. Hurrengoak ere lekuko 2k eta 3k baino astiroago egiten du berba, baina hauek baino [n] gutxiago ematen ditu.

Lekukoen jarioaren abiaduraren batez bestekoa egin ez dugunez, hori ez baita lanaren helburua, argi dago ezin dugula baieztapen borobila egin puntu honi dagokionez, baina adibideok kontuan izanda, bai esan daiteke ez duela ematen abiaduraren eta [n] fonemaren artikulazio ezaugarriak gertatzeko aukeren arteko erlazio zuzenik.











1.IZEN SINTAGMAN

1.1. Izena+determinatzailea (zenbatzailea)
1.1.b. N+b>m

Esaldia 11b1 Lagun bat etorri da 11b2 Artzain bat galdu da 11b3 Egun bi pasa dira %100
Grabaketa 1 2 3 1 2 3 1 2 3
Lekuko 1 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 2 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 3 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 4 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 5 m m m m m m m m m 9 m
5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 45 m

1.2. Determinatzailea (zenbatzailea)+ Izena
1.2.b. N+b>m

Esaldia 12b1 Mikelek ehun baloi saldu ditu 12b2 Peruk eta biok ehun baserri ikusi ditugu 12b3 Gurutzetako medikuek ehun bihotz transplante egin dituzte %100
Grabaketa 1 2 3 1 2 3 1 2 3
Lekuko 1 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 2 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 3 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 4 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 5 m m m m m m m m m 9 m
5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 45 m

1.3.Izenondoa+Determinatzailea (zenbatzailea)
1.3.b. N+b>m

Esaldia 13b1 Kale ilun batean ikusi nuen 13b2 Berba leun batzuk esan zituen 13b3 Gizon herren bat agertu zen tabernan %100
Grabaketa 1 2 3 1 2 3 1 2 3
Lekuko 1 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 2 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 3 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 4 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 5 m m m m m m m m m 9 m
5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 45 m

1.4. Izenlaguna+izena (Noren+izena)
1.4.b. N+b>m

Esaldia 14b1 Gizonaren bibotea ez zait gustatzen 14b2 Amaren baimena behar dut 14b3 Umearen baloia apurtu da
%100
Grabaketa 1 2 3 1 2 3 1 2 3
Lekuko 1 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 2 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 3 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 4 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 5 m m m m m m m m m 9 m
5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 45 m


1.5. Izena+izenondoa (izenaren osagarria)
1.5.b. N+b>m

Esaldia 15b1 Gizon baldarrak ez zaizkit gustatzen 15b2 Peruren lagun bikaina bihar dator 15b3 Haran berdeak urrituz doaz
%100
Grabaketa 1 2 3 1 2 3 1 2 3
Lekuko 1 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 2 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 3 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 4 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 5 m m m m m m m m m 9 m
5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 45 m


1.6. Izena+izena. Aposizio espezifikatiboa (esplikatiboan, etena eginda, ez)
1.6.b. N+b>m

Esaldia 16b1 Miren begiralea ezagutu dut 16b2 Antxon basozaina agertu da 16b3 Iaz Beldarrain baserria ikusi genuen
%97,77
Grabaketa 1 2 3 1 2 3 1 2 3
Lekuko 1 m m m m m m m m n 8 m
Lekuko 2 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 3 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 4 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 5 m m m m m m m m m 9 m
5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 4m 44 m

1.7. Izena+izena Hitz elkarketa
1.7.b. N+b>m

Esaldia 17b1 Anaitasun bazkaria domekan da 17b2 Gizakiok maitasun beharra daukagu 17b3 Atzo lagun bilera egin genuen
%97,77
Grabaketa 1 2 3 1 2 3 1 2 3
Lekuko 1 m m m m m m m M+asim. m 9 m
Lekuko 2 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 3 n+tartea m m m m m m m m 8 m
Lekuko 4 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 5 m m m m m m m m m 9 m
4 m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 44 m


1.8. Izena+izena. Hitz zerrendak
1.8.b. N+b>m

Esaldia 18b1 Asun Beñat eta Jon etorri dira gaur 18b2 Julen Bingen eta Irati laster joango dira 18b3 Asun Begoña eta Julen ikusi ditut
%82,22
Grabaketa 1 2 3 1 2 3 1 2 3 37 m
Lekuko 1 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 2 m m n n n n m m n 4 m
Lekuko 3 n n m m n m m m m 6 m
Lekuko 4 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 5 m m m m m m m m m 9m
4m 4m 4m 4m 3m 4m 5m 5m 4m 37 m


2.ADITZ SINTAGMAN (ORDENA EZ MARKATUAN)

2.1. Aditz nagusia+laguntzailea
2.1.b. N+b>m

Esaldia 21b1 Berandu heltzen bagara, pelikula hasita egongo da 21b2 Horrela egiten baduzu, ez duzu inoiz amaituko 21b3 Gustatzen bazaizu, erosi egingo dizut
% 100
Grabaketa 1 2 3 1 2 3 1 2 3
Lekuko 1 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 2 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 3 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 4 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 5 m m m m m m m m m 9 m
5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 45 m

2.2. Laguntzailea+aditz nagusia
2.2.b. N+b>n belarra

Esaldia 22b1 Irenek ez zuen begiratu armairuan 22b2 Horrelakorik ez zitzaidan bururatu 22b3 Mikel ez zen bueltatu
%93,33
Grabaketa 1 2 3 1 2 3 1 2 3
Lekuko 1 n m m m m m m m m 8 m
Lekuko 2 m n n m m m m m m 7 m
Lekuko 3 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 4 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 5 m m m m m m m m m 9 m
4m 4m 4m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 42 m
2.3. Ozagarri zuzena+aditza

2.3.1. Izena+aditza
2.3.1.b. N+b>m

Esaldia 231b1 Nagusiek Miren bialdu zuten 231b2 Lagunek Jon bisitatu zuten 231b3 Amak Antxon baretu zuen % 97,77
Grabaketa 1 2 3 1 2 3 1 2 3
Lekuko 1 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 2 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 3 m m+et m m m m m m m 9 m
Lekuko 4 m n m m m m m m m 8 m
Lekuko 5 m m m m m m m m m 9 m
5m 4m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 44 m


2.3.2. Adjektiboa+aditza
2.3.2.b. N+b>m

Esaldia 232b1 Umeak hamar globo urdin batu zituen 232b2 Dendariak bi tomate bigun baztertu zituen 232b3 Lagunak bi berba leun bota zituen
% 100
Grabaketa 1 2 3 1 2 3 1 2 3
Lekuko 1 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 2 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 3 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 4 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 5 m m m m m m m m m 9 m
5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 45 m

2.3.3. Izenordea+aditza
2.3.3.b. N+b>m

Esaldia 233b1 Berrehun piper erosi eta ehun bota ditu 233b2 Milaka lagun etorri ziren eta bakarrik berrehun bueltatu dira 233b3 Bostehun haritz atera eta parkean berrehun birlandatu dituzte
%100
Grabaketa 1 2 3 1 2 3 1 2 3
Lekuko 1 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 2 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 3 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 4 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 5 m m m m m m m m m 9 m
5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 45 m

2.4. OZ+OZirkunstantziala (NON)

2.4.1. Izena+adizlaguna
2.4.1.b. N+b>m




Esaldia 241b1 Miren Bilbon ikusi nuen 241b2 Julen Venezian topatu nuen 241b3 Jokin Bartzelonan kontratatu zuten
%75,55
Grabaketa 1 2 3 1 2 3 1 2 3
Lekuko 1 n n n m n m m m m 5 m
Lekuko 2 m m n n n n m m m 5 m
Lekuko 3 m n n n m m m m m 6 m
Lekuko 4 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 5 m m m m m m m m m 9 m
4m 3m 2m 3m 3m 4m 5m 5m 5m 34 m

2.4.2. Izena+izenlaguna
2.4.2.b.N+b>m

Esaldia 242b1 Miren bere etxean ikusi genuen 242b2 Ane eta Luken beren etxean ikusi ditugu 242b3 Julen bere kotxean eraman dugu
%64,44
Grabaketa 1 2 3 1 2 3 1 2 3
Lekuko 1 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 2 n n n n n n n n m 1 m
Lekuko 3 n n n n n n m n n 1 m
Lekuko 4 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 5 m m m m m m m m m 9 m
3m 3m 3m 3m 3m 3m 4m 3m 4m 29 m

2.4.3. Izena+izenordea /erakusle indartua
2.4.3.b.N+b>m

Esaldia 243b1 Miren bertan ikusi genuen 243b2 Ane eta Luken bertan ikusi ditugu 243b3 Peru nire kotxean eta Julen berean eraman dituzte %80
Grabaketa 1 2 3 1 2 3 1 2 3
Lekuko 1 m n n m m m n n m 5 m
Lekuko 2 n n n m m n m m m 5 m
Lekuko 3 m n m m m m m m m 8 m
Lekuko 4 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 5 m m m m m m m m m 9 m
4m 2m 3m 5m 5m 4m 4m 4m 5m 36 m


2.5.Ozagarri Zirk.(non)+aditza
2.5.1. Aditzondoa+aditza
2.5.1.b. N+b>m



Esaldia 251b1 Umeak aterpean bildu ziren 251b2 Pastak poltsan birrindu ziren 251b3 Lagunak nire kotxean bueltatu ziren %100
Grabaketa 1 2 3 1 2 3 1 2 3 45 m
Lekuko 1 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 2 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 3 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 4 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 5 m m m m m m m m m 9 m
5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 45 m

2.6. Aditza+OZ

2.6.1. Aditza+izena
2.6.1.b. N+b>m

Esaldia 261b1 Nagusiek ez zuten Miren bota 261b2 Nik ez nuen Julen bialdu 261b3 Apaizak ez zuen Luken bataiatu %97,77
Grabaketa 1 2 3 1 2 3 1 2 3
Lekuko 1 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 2 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 3 m m m m m m m m n 8 m
Lekuko 4 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 5 m m m m m m m m m 9 m
5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 4m 44 m

2.6.2. Aditza+izenordea
2.6.2.b. N+b>m

Esaldia 262b1 Guk ez genuen bera gonbidatu gura 262b2 Gurasoek ez zituzten beraiek ikusi nahi 262b3 Nik ez nuen bera gogoratzen
%97,77
Grabaketa 1 2 3 m 2 3 1 2 3
Lekuko 1 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 2 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 3 m m m m m n m m m 8 m
Lekuko 4 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 5 m m m m m m m m m 9 m
5m 5m 5m 5m 5m 4m 5m 5m 5m 44 m


2.7. O.Zirk (noiz)+O.Zirk (non)

2.7.1. Adizlaguna+adizlaguna
2.7.1.b. N+b>m

Esaldia 271b1 Abuztuan Bilbon geratu ginen 271b2 Auzokoa goizeko seietan balkoian egoten da 271b3 Umeak arratsaldean Begoñarenean egoten dira %75,55
Grabaketa 1 2 3 1 2 3 1 2 3
Lekuko 1 m m m m n m m n n 6 m
Lekuko 2 m m m M+et n n m m m 7 m
Lekuko 3 m m m m n m n m n 6 m
Lekuko 4 m m m n n m n m m 6 m
Lekuko 5 m m m m m m m m m 9 m
5m 5m 5m 4m m 1 4m 3m 4m 3m 34 m






3 .ADITZ SINTAGMAN (ORDENA MARKATUAN)

3.1. Aditza+ Ozagarri zuzena (baiezko perpausetan)
3.1.1. Aditza+izena
3.1.1..b. N+b>m

Esaldia 311b1 Umeak berehala edan zuen batidoa 311b2 Ikasleak arin bueltatu zuen boligrafoa 311b3 Jonekin ikusi zuten Beñat
%100
Grabaketa 1 2 3 1 2 3 1 2 3
Lekuko 1 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 2 m m m m m M+et m m m 9 m
Lekuko 3 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 4 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 5 m m m m m m m m m 9 m
5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 45 m

3.1.2. Aditza+izenondoa
3.1.2.b. N+b>m

Esaldia 312b1 Umeak berehala edan zuen batidoaren erdia 312b2 Ikasleak arin bueltatu zuen boligrafoen estutxea 312b3 Jonekin ikusi zuten Beñaten ama %95,55
Grabaketa 1 2 3 1 2 3 1 2 3
Lekuko 1 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 2 m m n m m m m m m 8 m
Lekuko 3 m m m m m m n m m 8 m
Lekuko 4 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 5 m m m m m m m m m 9 m
5m 5m 4m 5m 5m 5m 4m 5m 5m 43 m

3.1.3. Aditza+izenordea
3.1.3.b. N+b>m

Esaldia 313b1 Nagusiek berehala bota zuten bera 313b2 Lagunek dantzan atera zituzten beraiek 313b3 Lagunek txarto tratatu zuten bera
%95,55
Grabaketa 1 2 3 1 2 3 1 2 3
Lekuko 1 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 2 m m m m m m m m n 9 m
Lekuko 3 m m n m m m m m m 8 m
Lekuko 4 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 5 m m m m m m m m m 9 m
5m 5m 4m 5m 5m 5m 5m 5m 4m 43 m

3.2. Aditza+ Ozagarri zuzena (galde perpausetan)
3.2.1. Aditza+izena
3.2.1.b. N+b>m

Esaldia 321b1 Nork gonbidatu zuen Beñat? 321b2 Non erosi zuten baloia? 321b3 Nora eraman zuten Bixente?
%97,77
Grabaketa 1 2 3 1 2 3 1 2 3
Lekuko 1 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 2 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 3 m m m m m m m n m 8 m
Lekuko 4 m M+asim m m m m m m m 9 m
Lekuko 5 M+as M+as M+as m m m m m m 9 m
5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 4m 5m 44 m


3.2.2. Aditza+izenlaguna
3.2.2.b. N+b>m

Esaldia 322b1 Nork gonbidatu zuen Beñaten anaia? 322b2 Non erosi zuten Belenen panpina? 322b3 Nora eraman zuten Bixenteren semea?
%97,77
Grabaketa 1 2 3 1 2 3 1 2 3
Lekuko 1 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 2 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 3 nluz m m m m m m m m 8 m
Lekuko 4 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 5 m m m m m m m m m 9 m
4m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 44 m

3.3. Aditza +ZO

3.3.1. Aditza+izena
3.3.1.b. N+b>m

Esaldia 331b1 Atzo lapurtu zioten Benati 331b2 Ezetz esan genion Begori 331b3 Laguna hurbildu zitzaion Bingeni
%95,55
Grabaketa 1 2 3 1 2 3 1 2 3 43 m
Lekuko 1 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 2 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 3 m m n m n m m m m 7 m
Lekuko 4 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 5 m m m m m m m m m 9 m
5m 5m 4m 5m 4m 5m 5m 5m 5m 43 m


3.3.2. Aditza +izenlaguna
3.3.2.b. N+b>m

Esaldia 332b1 Atzo lapurtu zioten Benaten amari 332b2 Ezetz esan genion Begoren proposamenari 332b3 Laguna hurbildu zitzaion Bingenen anaiari
%97,77
Grabaketa 1 2 3 1 2 3 1 2 3
Lekuko 1 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 2 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 3 n m m m m m m m m 8 m
Lekuko 4 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 5 m m m m m m m m m 9 m
4m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 44 m

3.3.3. Aditza+izenordea
3.3.3.b. N+b>m

Esaldia 333b1 Lagun asko hurbildu zitzaizkion berari tabernan 333b2 Gurasoek jertse berdea oparitu zioten berari 333b3 Lana amaitzen lagundu genion berari
%95,55
Grabaketa 1 2 3 1 2 3 1 2 3
Lekuko 1 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 2 m n m m m n m m m 7 m
Lekuko 3 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 4 m m m m m m m m m 9m
Lekuko 5 m m m m m m m m m 9 m
5m 4m 5m 5m 5m 4m 5m 5m 5m 43 m

3.4. OZ+ZO

3.4.1. Izena+izena
3.4.1.b.N+b>m Nori eman diote batutako dirua/ Nori eman diozue /mendian hartutakoa?Nori eman zizkioten hartutako belarrak?

Esaldia 341b1 Hainbat txanpon Begori eman dizkiote 341b2 Hainbat gaztain Beñati eman diogu 341b3 Hainbat asun Bixenteri eman zizkioten
%86,66
Grabaketa 1 2 3 1 2 3 1 2 3
Lekuko 1 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 2 m m m m m m m n m 9 m
Lekuko 3 m m n m m m m m m 8 m
Lekuko 4 n n n n n m m m m 4 m
Lekuko 5 m m m m m m m m m 9 m
4m 4m 3m 4m 4m 5m 5m 4m 5m 39 m

3.4.2. Izena+izenlaguna
3.4.2.b.N+b>m Nori eman diote batutako dirua/ Nori eman diezue /mendian hartutakoa?Nori eman zizkioten hartutako belarrak?

Esaldia 342b1 Hainbat txanpon Begoren semeari eman dizkiote 342b2 Hainbat gaztain Beñaten amari eman diogu 342b3 Hainbat asun Bixenteren aitari eman zizkioten
%91,11
Grabaketa 1 2 3 1 2 3 1 2 3
Lekuko 1 m m m m m m n m m 8 m
Lekuko 2 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 3 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 4 n m m m n m m m m 7 m
Lekuko 5 m m m m m n m m m 8 m
4m 5m 5m 5m 4m 4m 4m 5m 5m 41 m


3.4.3. Izena+izenordea
3.4.3.b.N+b>m

Esaldia 343b1 Hainbat txanpon beraiei eman dizkiete 343b2 Hainbat gaztain berari eman diogu 343b3 Hainbat asun berari eman zizkioten %95,55
Grabaketa 1 2 3 1 2 3 1 2 3
Lekuko 1 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 2 m m m m m n m m m 8 m
Lekuko 3 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 4 m m m m m m n m m 8 m
Lekuko 5 m m m m m m m m m 9 m
5m 5m 5m 5m 5m 4m 4m 5m 5m 43 m

3.5. O.Zirk (non)+OZ
3.5.1. Izenondoa+izena
3.5.1.b. N+b>m

Esaldia 3.5.1.b.1. Bilbon Beñat ikusi genuen 3.5.1.b.2. Gasteizen Bego kontratatu zuten 3.5.1.b.3. Etxean Bingen utzi dugu
%95,55
Grabaketa 1 2 3 1 2 3 1 2 3
Lekuko 1 m m m m m m m n m 8 m
Lekuko 2 m m m m m n m m m 8 m
Lekuko 3 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 4 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 5 m m m m m m m m ml 9 m
5m 5m 5m 5m 5m 4m 5m 4m 5m 43 m


3.5.2. Izenondoa+izenlaguna
3.5.2.b. N+b>m

Esaldia 352b1 Bilbon Beñaten ama ikusi genuen 352b2 Gasteizen Begoren lankidea kontratatu zuten 352b3 Etxean Bingenen bizikleta utzi dugu %82,22
Grabaketa 1 2 3 1 2 3 1 2 3
Lekuko 1 m n+et m n+et m m m m m 7 m
Lekuko 2 m n m m m m m m m 8 m
Lekuko 3 m m m n m m m n n 6 m
Lekuko 4 m m m m m m m ml m 9 m
Lekuko 5 m m n nMX m m m m mX 7 m
5m 3m 4m 2m 5m 5m 5m 4m 4m 37 m

3.5.3. Izenondoa+izenordea

3.5.3.b. N+b>m

Esaldia 353b1 Parisen bera ikusi genuen 353b2 Lantegian bera kontratatu zuten 353b3 Etxean bera maite zuten gehien
%91,11
Grabaketa 1 2 3 1 2 3 1 2 3
Lekuko 1 m m m m m m m ml m 9 m
Lekuko 2 m nm mm m n nm m n m 5 m
Lekuko 3 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 4 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 5 m m m m m ml m ml m 9 m
5m 4m 5m 5m 4m 4m 5m 4m 5m 41 m


4.SUBJEKTUA ETA PREDIKATUAREN ARTEAN

4.1. Egitura kopulatiboak (ordena neutroan)

4.1.1. Subjektua+atributoa (izena-beti propioa-+adjektiboa)
4.1.1.b. N+b>m

Esaldia 411b1 Julen bikaina da 411b2 Jon barazkijalea da 411b3 Txomin bihurria da
%91,11
Grabaketa 1 2 3 1 2 3 1 2 3
Lekuko 1 m m m nm m m nm m nm 6 m
Lekuko 2 m m m m m m m n ml 8 m
Lekuko 3 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 4 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 5 m m m m m m m m m 9 m
5m 5m 5m 4m 5m 5m 4m 4m 4m 41 m


4.1.2. Aditza+subjektua (ordena deribatuan)

4.1.2.1. Aditza+subjektua (aditza+izena)
4.1.2.1.b. N+b>m

Esaldia 4121b1 Hurbila zen Benat 4121b2 Polita zen Bego 4121b3 Bihurria zen Bingen
%100
Grabaketa 1 2 3 1 2 3 1 2 3
Lekuko 1 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 2 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 3 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 4 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 5 m m m m m m m m m 9 m
5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 45 m


4.1.2.2. Aditza+Izenaren laguna (ordena deribatuan)
4.1.2.2.b. N+b>m

Esaldia 4122b1 Hurbila zen Benaten aita 4122b2 Polita zen Begoren alaba 4122b3 Bihurria zen Bingenen semea %84,44
Grabaketa 1 2 3 1 2 3 1 2 3 38 m
Lekuko 1 ml m m m m m m m m 9 m
Lekuko 2 n n ml m n n n n m 3 m
Lekuko 3 m n m m m m m m m 8 m
Lekuko 4 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 5 m m m m m m m m m m 9 m
4m 3m 5m 5m 4m 4m 4m 4m 5m 38 m

4.1.2.3. Aditza+subjektua (aditza+izenordea; ordena deribatuan)
4.1.2.3.b. N+b>m

Esaldia 4123b1 Hurbila zen bera 4123b2 Politak ziren beraiek 4123b3 Bihurria zen bera
%100
Grabaketa 1 2 3 1 2 3 1 2 3
Lekuko 1 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 2 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 3 m m m mX m m m m m 9 m
Lekuko 4 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 5 m m m m m m m m m 9 m
5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 45 m


4.2. Aditz ezakusatiboak; ordena neutroan (OZ-ik ez, S NOR)

4.2.1. Subjektua+aditza (Izena+aditza)
4.2.1.b. N+b>m

Esaldia 421b1 Jon bueltatu zen 421b2 Miren bizkortu zen 421b3 Julen borrokatu zen
%100
Grabaketa 1 2 3 1 2 3 1 2 3
Lekuko 1 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 2 m m m m m ml ml m ml 9 m
Lekuko 3 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 4 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 5 m m m m m m m m m 9 m
5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 45 m


4.2.2.Subjektua+Ozirk/non (izena+aditzondoa)
4.2.2.b. N+b>m

Esaldia 422b1 Julen Baionan bizi zen 422b2 Jon Bilbon zebilen ikasten 422b3 Belen bileran sartu zen
%80
Grabaketa 1 2 3 1 2 3 1 2 3
Lekuko 1 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 2 m ml n m n m nm n m 5 m
Lekuko 3 n n n m m m n m nm 4 m
Lekuko 4 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 5 m m m m m m m m m 9 m
4m 4m 3m 5m 4m 5m 3m 4m 4m 36 m


4.3. Aditz ezakusatiboak; ordena deribatuan (OZ-ik ez, S NOR)

4.3.1. Subjektua+aditza (Izena+aditza galdegai denean)
4.3.1.b. N+b>m

Esaldia 431b1 Jon bueltatu egin zen 431b2 Miren bizkortu egin zen 431b3 Julen borrokatu egin zen
%95,55
Grabaketa 1 2 3 1 2 3 1 2 3
Lekuko 1 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 2 m m n m n m m m m 7 m
Lekuko 3 m ml m m m m m m m 9 m
Lekuko 4 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 5 ml m m m m m m m m 9 m
5m 5m 4m 5m 4m 5m 5m 5m 5m 43 m

4.3.2. Aditza+Subjektua (aditza+izena; ordena deribatuan)
4.3.2.b. N+b>m

Esaldia 432b1 Asko poztu zen Beñat 432b2 Astiro bizkortu zen Bingen 432b3 Sofan paratu zen Bego
%100
Grabaketa 1 2 3 1 2 3 1 2 3
Lekuko 1 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 2 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 3 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 4 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 5 m m m m m m m m m 9 m
5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 45 m

4.3.3. Subjektua+ZO (izena+izena)
4.3.3.b. N+b>m

Esaldia 433b1 Miren Beñati gustatzen 433b2 Jon Beleni hurbildu zaio zaio 433b3 Julen Bingeni ahaztu zaio
%91,11
Grabaketa 1 2 3 1 2 3 1 2 3
Lekuko 1 m m m m m m m n m 8 m
Lekuko 2 m m m m m n m m m 8 m
Lekuko 3 M t m m m m m m m m 9 m
Lekuko 4 m m m m n n m m m 7 m
Lekuko 5 m m m m m m m m m 9 m
5m 5m 5m 5m 4m 3m 5m 4m 5m 41 m

4.3.4. O.Zirk+Subjektua (izenondoa+izena)
4.3.4.b. N+b>m

Esaldia 434b1 Bilbon Bingen bizi da 434b2 Zornotzan Beñat ibiltzen da 434b3 Gasteizen Belen dabil lanean
%91,11
Grabaketa 1 2 3 1 2 3 1 2 3 43 m
Lekuko 1 m m n m m m m n n 6 m
Lekuko 2 m m n m m m m m m 8 m
Lekuko 3 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 4 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 5 m m m m m m m m m 9 m
5m 5m 3m 5m 5m 5m 5m 4m 4m 41 m


4.4. Aditz ezakusatiboak, ordena deribatuan (OZ-ik ez baina S ergatiboan, NORK)
(Subjektua+aditza/Subjektua+OZ/Subjektua+ZO/Subjektua+Ozirk. Ezin dira egin, subjektuak beti k-z amaitzen delako)

4.4.1. Aditza+subjektua
4.4.1.1. Aditza+izena; ordena deribatuan
4.4.1.1.b. N+b>m

Esaldia 4411b1 Berandu bazkaldu zuen Bingenek 4411b2 Gogor borrokatu zuen Beñatek 4411b3 Frantziatik bidaiatu zuten Begok eta Peruk %93,33
Grabaketa 1 2 3 1 2 3 1 2 3
Lekuko 1 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 2 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 3 n m n m m m m m n 6 m
Lekuko 4 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 5 m m m m m m m m m 9 m
4m 5m 4m 5m 5m 5m 5m 5m 4m 42 m


4.4.1.2. Aditza+subjektua (aditza+izenlaguna; ordena deribatuan)
4.4.1.2.b. N+b>m

Esaldia 4412b1 Berandu bazkaldu zuen Bingenen anaiak 4412b2 Gogor borrokatu zuen Beñaten lagunak 4412b3 Frantziatik bidaiatu zuten Begoren seme-alabek
%93,33
Grabaketa 1 2 3 1 2 3 1 2 3
Lekuko 1 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 2 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 3 m m n m m m m nl nl 6 m
Lekuko 4 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 5 m m m m m m m m m 9 m
5m 5m 4m 5m 5m 5m 5m 4m 4m 42 m

4.4.1.3. Aditza+subjektua (aditza+izenordea; ordena deribatuan)
4.4.1.3.b. N+b>m

Esaldia 4413b1 Berandu bazkaldu zuen berak 4413b2 Gogor borrokatu zuten beraiek 4413b3 Frantziatik bidaiatu zuten beraiek %100
Grabaketa 1 2 3 1 2 3 1 2 3
Lekuko 1 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 2 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 3 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 4 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 5 m m m m m m m m m 9 m
5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 45 m

4.5. Aditz trantsitiboak (OZ+Subjektua Nork)

(Subjektua+aditza/Subjektua+OZ/Subjektua+ZO/Subjektua+Ozirk. Ezin dira egin, subjektuak beti k-z amaitzen delako)

4.5.1. Aditza+subjektua
4.5.1.1.Aditza+izena; ordena markatuan
4.5.1.1.b. N+b>m

Esaldia 4511b1 Katarroa harrapatu zuen Begok 4511b2 Motorra erosi zuen Bixentek 4511b3 Dena jan zuen Beñatek
%100
Grabaketa 1 2 3 1 2 3 1 2 3 45 m
Lekuko 1 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 2 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 3 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 4 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 5 m m m m m m m m m 9 m
5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 45 m

4.5.1.2.Aditza+izenlaguna; ordena markatuan
4.5.1.2.b. N+b>m

Esaldia 4512b1 Katarroa harrapatu zuen Begoren semeak 4512b2 Motorra erosi zuen Bixenteren alabak 4512b3 Dena jan zuen Beñaten familiak
%93,33
Grabaketa 1 2 3 1 2 3 1 2 3
Lekuko 1 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 2 m m m m m m n n m 7 m
Lekuko 3 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 4 m n m m m m m m m 8 m
Lekuko 5 m m m m m m m m m 9 m
5m 4m 5m 5m 5m 5m 4m 4m 5m 42 m

4.5.1.3.Aditza+izenordea; ordena markatuan
4.5.1.3.b. N+b>m

Esaldia 4513b1 Katarroa harrapatu zuen berak 4513b2 Motorra erosi zuten beraiek 4513b3 Dena jan zuen berak
%97,77
Grabaketa 1 2 3 1 2 3 1 2 3 44
Lekuko 1 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 2 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 3 m n m m m m m m m 8 m
Lekuko 4 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 5 m m m m m m m m m 9 m
5m 4m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 44 m


4.5.2. OZ+subjektua (izena+izena; ordena deribatuan)
Nork hartu du batutako dirua? Nork hartu du mendian batutakoa?

4.5.2.1. Izena+izena; ordena deribatuan
4.5.2.1.b. N+b>m

Esaldia 4521b1 Hainbat txanpon Begok hartu ditu 4521b2 Hainbat gaztain Bixentek hartu ditu 4521b3 Hainbat asun Beñatek hartu ditu
%97,77
Grabaketa 1 2 3 1 2 3 1 2 3
Lekuko 1 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 2 m m m m m m m met m 9 m
Lekuko 3 m m m m m m m m n 8 m
Lekuko 4 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 5 m m m m m m m m m 9 m
5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 4m 44 m


4.5.2.2. Izena+izenlaguna; ordena deribatuan
4.5.2.2.b. N+b>m

Esaldia 4522b1 Hainbat txanpon Begoren semeak hartu ditu 4522b2 Hainbat gaztain Bixenteren amak hartu ditu 4522b3 Hainbat asun Beñaten aitak hartu ditu
%97,77
Grabaketa 1 2 3 1 2 3 1 2 3 44 m
Lekuko 1 n m m m m m m m m 8 m
Lekuko 2 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 3 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 4 m m m m m m ml ml m 9 m
Lekuko 5 m m m m m m m m m 9 m
4m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 5m 44 m

4.5.2.3. Izena+izenordea; ordena deribatuan
4.5.2.3.b. N+b>m

Esaldia 4523b1 Hainbat txanpon berak hartu ditu 4523b2 Hainbat gaztain beraiek hartu dituzte 4523b3 Hainbat asun berak hartu ditu
%93,33
Grabaketa 1 2 3 1 2 3 1 2 3
Lekuko 1 m m m m m ml m m m 9 m
Lekuko 2 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 3 m m n m n n m m m 6 m
Lekuko 4 m m m m m m m m m 9 m
Lekuko 5 m m m m m m m m m 9 m
5m 5m 4m 5m 4m 4m 5m 5m 5m 42 m

Liburuen eskaera.

Kukuma Enpresa
Xabier Goñi jauna

Zuzendari jauna:
Eskutitz honen bitartez zuregana jotzen dut esku artean dudan arazoa azaldu eta ahal izanez gero konpontzeko.
Honako hau da aipatutako arazoa:
Zornotzan dagoen Urritxe insitutuko lehenengo batxilergoko ikasleek Kukuma argitaletxeko hogeita bat liburu eskatu genituen otsailaren 5ean. Enkargua arazorik gabe iritsi zitzaigun, espero genuen bezala, baina, liburuak erabiltzen hasterakoan etartu ginen hainbat akats zituztela; hala nola, orriak falta zitzaizkien, orriak nahastuta zeuden eta gainera oso apurkorrak ziren. Ezinezkoa egiten zaigu material honekin klase egokia ematea eta behar-beharrezkoa da guretzat material hau.


Beraz, arazoa kontuan hartuta, gure asmoa zera fa: ahalik eta arinen kalitate oneko liburuak bidaltzeko eskatzea. Ezinbestekoa da guretzat egoera egokian dauden hogeita bat liburu hauek lortzea. Nahi izanez gero eta beharrezko bada, enpresaren kokalekura joan gintezke liburuen egoera tamalgarria erakutsi ahal izateko eta horrela etorkizunean gertatu daitezkeen arazoak konpondu ahal izateko.

Jakinarazi nahi dizuegu oharkabean sortutako arazo hau ulertzen dugula eta esan bezala ez dugula arazorik enpresara bertara joateko, hala era gogo onez eskertuko nizuke eskutitz honi erantzutea enpresara noiz urreratu gintezkeen jakinarazteko.

Besterik gabe, erantzuna laster edukiko dudalakoan, eskerrik asko eta agur t’erdi.

Urritxe Institutuko ikasleak
Itziar Garrido Martinez

Eskaera.

Zuzendari jauna:
Umeen udako egonaldirako begirale bat behar duzula irakurri berri dut zure iragarkian. Goitik behera irakurri ditut beharrezkoak diren ezaugarriak eta kontuan hartu dut zuzendutako Gazte Programa hau edonolakoa ez dela, beraz, lehenik eta behin, lan honetarako prestaturik nagoela ziurtatu nahiko nizuke.

Lehen esan bezala, lanpostua lortu ahal izateko beharrezkoa behar dena irakurri dut eta ezaugarri guztiak betetzen ditudala iruditzen zait niri: betidanik nahi izan dut honelako lan bat izan, umeak maite baititut, eta umeekin zerikusia duen lanik izan ez dudan arren, esan beharra daukat hainbat lehengusu-lehengusina txiki ditudala eta primeran moldatzen naizela haiekin, betidanik gainera. Umeei lotutako lanean inoiz ibili ez izana, beraz, ez zait oztopoa iruditzen. Hala ere, horrek ez du esan nahi titulurik ez dudanik eta hori gero ziurtatzeko aukera izango duzu honekin batera bidaliko dizkizudan curriculum eta agiriei esker.

Esan beharra daukat, pazientzia handiko pertsona naizela eta horrek, egia esan, lana errazten dit beharrezkoa baita ezaugarri hau umeekin ondo ibiltzeko.

Amaitzeko, espero dut bidaltzen dizudan curriculum-a zure gustukoa izatea eta lan onetarako primerakoa izatea. Besterik gabe, nire eskaera hau kontuan hartuko duzulakoan, agur t'erdi.
Itziar Garrido Martinez

Ahazteko.

Neskatoak barre algara egin zuen. Mutikoa bitartean begira-begira zegoen. Egoera guztiz deserosoa zen benetan, baina Adaieneri berdin zitzaion ezin baitzituen barreak eragindako malkoak ostendu. Amsterdamgo McDonalsean zeuden, bera eta beste hiru lagun. Haietako bi, dardarka zeuden bestalde, Adaien eta aurrean zeukan laguna, egoera arraro horretan otu zitzaien bakarra, fortunaz edo zoritxarrez, barre egitea zen. Haien aurrean, mutila zegoen. Kokaina marra bat hartu berri zuen, eta ikatza bezain beltza zen bere larruzko jakan, ``Terror Papa´´ zegoen inskribaturik. Edozein momentutan bere lekutik altxatu eta edozer egiteko kapaza zela iruditzen zitzaien, hala ere barrerak ez ziren eteten. Tentsioa nagusi zen airean. Azkenik, mutila bere lekutik altxatu, begirada zorrotza neskei zuzendu eta establezimendutik alde egin zuen. Dena baretuta zegoela zirudien eta beraz, neskak ere bertatik ihes egin zuten.


Adaien eta bere hiru lagunak, Zornotzarrak ziren, eta herrialde berezi hartara joan ziren turismoa egitera edo.
Leire, lehengoan dardarka egondako neska zen. Burutik kendu ez zezakeen mutila zuen baina, distantziaren ondorioz ezin zezakeen berarekin erlazio bat izan.
Maria, barrea aguantatu ezin zuen neska. Erlazio egokia zuen mutil batekin, hirugarren pertsona batek sortutako gorabeherak nagusi ziren hala ere.
Matxalen, bera ere dardarka egondakoa zen. Adaienekin batera, izen berdina zuten mutilaz maiteminduta zeuden. Antzeko bizitzak zituzten eta biak ere, galdutako aukeraz damututa zeuden; izan ere, denbora baten gustuko zuten mutila esku-ahurrean zeukaten.
Baina bueno, horrelakoa zen bizitza eta laurek esperantza handia zeukaten gai honetan.
Lau neskatoak, Amsterdamera joandako lehen aldia zen hura. Nahiko berezia da herrialde hau. Oso polita eta desberdina ere. Bi alde zituela iruditu zitzaien. Baina egun horretan bertan, lehenengo aldea besterik ez zuten ezagutzen. Tulipanen aldea, loreen merkatuaren aldea, bizikletez gaineztatutako kaleen aldea, kanalen aldea, erosketen aldea… Baina ezagutzeko geratzen zitzaiena zartada bat lez etorriko zitzaien: kale gorriaren aldea, marihuanaren aldea, Terror Papa sorbaldan jarritako mutilen aldea, mozkorren aldea…

McDonalsean gertatutakoaren ondoren, kontu handiagoz ibiliko zirela erabaki zuten, arriskua nabaria baitzen.
Hotelera itzuli ziren. Txikia baina erosoa. Laurak gela batean zeuden, alde batetik ondo zegoen hori baina bestetik ez izan ere, Adaien, tolesgarria zen ohean lo egin beharra zuen, eta ipurdia beherantz joaten zitzaion zeuzkan egur xafla apurretako hiru apurtuak baitzeuden.

Hurrengo goizean, Zornotzar hauek bizikleta bat alokatzeko erabakia izan zuten; Amsterdam bizikletaren hiria da eta bertan ia ez da kotxerik erabiltzen. Herrialde guztiek egin beharrekoa iruditu zitzaien. Lehenbiziz, loreen merkatura zuzendu ziren: tulipanak ziren nagusi, baina bertan marihuana legalizatuta dagoenez, mota horretako landareak salgai zeuden eta haientzat berria zen hura probatzeko aukera hori ez zuten galdu. Substantzia hori erabiltzeko tramankulu guztiak erosi zituzten gauean probatzeko asmoz.

Bertan egondako bigarren eguna izan arren, bertako jendea nahiko desberdina zela jabetu ziren: bizikletak oinezkoek baino garrantzi handia zuten eta hori gutxi balitz, balaztarik gabekoak ziren. Bakoitza bere erritmora zihoan, bere albokoa garrantzi gutxiago izango balu bezala tratatuz. Bestalde, gizonezkoek ez zuten errespetu asko erakusten eta keinu higuingarriak egiten zizkieten. Honen aurrean, aipatutako neskak positiboki jokatzen zuten; herrialde guztiek dituzte haien alde txarrak edota desabantailak, edozein lekutan aurkituko duzu pertsona desegoki bat edo antzekoren bat.

Gaua iristear zegoen, eta lau neskak, gauean kalera irteteko gogoa zuten, festarako gogoa zuten.
Zornotzan utzitako arazo guztiak (betez ere amodio arazoak) ahazteko erabakia hartu zuten. Hotel txikira bueltatu ziren eta maletan zituzten arroparik erakargarrienak hartu zituzten. Apaindu eta kalera irten ziren.
Haien poltsetan lekua izan ezik denetarik zegoen: eskuko telefonoa, diru-zorroa, kolonia, ispilua, orrazia eta erositako landareren zati batzuk; marihuana.
Taberna batera sartu ziren, bakoitzak trago pare batzuk edan zituen eta marihuana erre zuten. Barre algara piloa entzuten zituzten, aztoratuta sentitzen ziren, hala ere pozik. Mundua berreraikita zegoen: ez zegoen arazorik, dena barregarria iruditzen zitzaien, erreginak ziren eta sentsazio hori gustukoa zuten, mundua haien eskuetan zuten txotxongilo bat zen non hura kontrolatzen zuten lau eskuak haiek ziren.
Taberna artetik irten ziren eta haien ibilbidea jarraitu zuten bihurguneak eginez. Bat-batean eta kontrako norabidean, haien egoera antzekoan zegoen gizon bat zetorren. Adaienek, ez zuen egoera hori batere ondo gogoratzen, bere oroimenean ezabatutako irudiak ziren, kostata etortzen zitzaizkionak, lausotuak zeuden, dena iluna zen, zarata zen nagusi batez ere neska batek egindako oihuak eta ikusi zuen azkena, bere burua lurraren parean zegoela zen.

-Riiiiiiiiiiin!
Bizikleta baten soinuak iratzarri zion. Jendea, bere albotik igarotzen zen, lurrean gorpuak balira zeudenak saihestuz. Izugarria iruditzen zitzaion arren, inork ez zuen poliziara deitu eta harridura aurpegiak faltan botatzen zituen. Bat, bi… Hirugarrena falta zen, bai, berarekin etorritako hirugarren laguna, Leire. Gainerako biak altxatu zituen eta zekiena kontatu zien. Hiru neskak, nazkatuta sentitzen ziren. Zer edo zer egin beharra zeukaten, baina argi zegoen, ezin zezaketela polizia deitu bart gauean gertatutakoan ere ez baitzuten laguntza handirik eman.

Hotelera itzuli eta batek daki ze arrazoirengatik telebista piztu zuten:
-Luzi Van Pels aurkitu dute hiriko kanal batean, bizirik dago oraindik ere baina bortxaketa markak ditu. Poliziak ez du ia ezer egiten eta honekin, badira hogei…
Telebista amatatu zuten. Apur bat zentzugabeko ideia bat iruditu zitzaien, normalean funtzionatzen ez duen ideia bat: Leireren sakelako telefonoaren zenbakia klikatu eta deitu egin zuten. Mugikorraren bestaldean, ahots bat entzuten zen, Leire zen. Pozez negarrez zeuden, sentsazio berria eta garbia. Hotelera zihoala zihoen.

-Tok-tok.
Atea ireki eta eskeko itsurako neska bat zegoen, zaila izan zitzaien ezagutzea baina haien laguna zen. Besarkada handia eman zioten eta dena kontatzeko erregutu.
Zera esan zuen:
Ez dut askorik oroitzen baina kalean topatutako gizon honek, bahitu egin ninduen. Drogak eta alkoholak nire indar guztiak kendu zizkidan eta ondorioz, bahitzaileak indar gutxi erabili behar izan zuen bere etxera eramateko. Arraroa badirudi ere, luxuzko etxea zuen; hainbat altzairu urrezkoak ziren eta hauen distirak itsutzen ninduen. Gela batean sartu eta beste hainbat neska ezagutu nituen, horietako bat Luzi izena zuen. Egoeraz jabetuta, alde egin behar nuenaz jabetu eta beste bi neskekin batera leihotik salto egin nuen. Haien laguntzarik gabe ezin izango nintzateke hona heldu izan ere, oso aztoratuta nengoen esan bezala. A! eta ahaztu baino lehen, gelaren barrnean, margolan bat zegoen sinadura batekin: Luis Van Humbeeck.


Seinale garrantzitsu baten aurrean zeuden: hori izango zen Leireren bahitzailea?
Matxalenek, Wifi-a zuen bere mugikorrean eta gaur egun normala denez, hotel horrek ere Wifi-a zuen. Izen hori googlen begiratu eta…
Luis izeneko hori Amsterdamgo segurtasun ministroa zen! Horrek dena azaltzen zuen, kalean zegoen segurtasun eza, pertsona ganorabakoen kantitate handia, balazta gabeko bizikleten erabilera…
Korrika eta presaka, poliziara zuzendu ziren. Baina ez ziren ohartu hauek ere Van Humbeeck- en kargu zeudela noski. Beraz bertara sartzean, inork ez zien kasurik egin. Polizia-etxetik alde egin eta neurri bortitzak hartu beharra zeudelakoan zeuden: alkatearengana joan ziren,
Izugarrizko esfortzuak egin behar izan zituzten baina denak merezi zuen inor gehiago sufri ez zezan. Lortu zuten, azkenean ministroa bahitu zuten eta desagertutako hogei neskak aurkitu zituzten.

Lau neskatoak, Zornotzara itzuli ziren eta promesa bat egin zuten: ez zirela berriz ere alkoholaren eta drogaren eraginen menpe jarriko.
Amsterdamen gertatutakoa horren erruz izan baitzen, ziurrena zen hori egin ezean ez litzaiekeela horrelakorik gertatuko. Baina, beste arazo batzuk zituzten buruan neskak, amodioa. Herbeheretan gertatutakoak adimena zabaldu zien: saiatu beharra zuten maite zutena lortuz.
Mariak hirugarren pertsona hori burutik kentzeko asmo zuzena zuen, aipatutako hau bere mutil lagunaren lagun mina zen, eta beti tontakeriak egiten zebiltzan. Azkenean, konfiantza hartu eta maite zuenari pentsatzen zuena adierazi zion. Dena konpondu zen eta erlazio hura egonkor eta iraunkor bilakatu zen.

Azkenik, gainerako hirurak mezu labur eta eraginkor bat bidali zieten haien kutunei, sentitzen zutena adieraziz:
Zutaz oroitzen naiz, udazkeneko hostoek lehen aldiz lurra ukitzean eta neguan indargabeturik datozen Eguzki izpiek nire kopeta jotzean, egun eguzkitsu artan hondartzan gertatutakoaz. Zurekin udak, udaberriak eta baita neguak ere igarotzeko beharra daukat. Nitaz oroitzen al zara?
Adaienek eta Matxalenek, nahi zutena lortu zuten azkenean, hainbeste denboratan biak izen berbera zuten mutiletan pentsatu ondoren, lortu zuten. Mikel. Leire bestalde, maiteminduta zegoen mutila berarentzat egokia ez zela ohartuz, Asier, hainbeste denboran izandako ezagunarekin joan zen.
Gauzek ahazteko egin zuten bidai hura, eraginkorra izan zen eta haien bihotzean gordeko zuten betiko.